Llyfrau: Y Bwthyn, gan Caryl Lewis

Dwi wastad yn falch o gael llyfrau newydd i ddarllen - mae llyfrau yn rhan bwysig iawn of fy mywyd, a mae bod yn aelod o ddau glwb darllen yn wych.  Na, fel arfer swn i ddim yn aelod o ddau ond mae un yma ym Milton Keynes yn trafod llyfrau Saesneg, a mae’r llall, yn LLundain yn trafod llyfrau Cymraeg.

Yn ddiweddar dwi wedi gorffen darllen Y Bwthyn - nofel ddiweddar Caryl Lewis.  (A hefyd LLanw gan Manon Steffan Ros - ond dwi ddim am son am honno ar y funud).  Hon ydy’r nofel gyntaf gan Caryl Lewis i mi ddarllen.  Dydy o ddim yn llyfr sydd yn llawn o ddigwyddiadau cyffrous.  Os dach chi’n darllen fy mlog, mi wyddoch fy mod yn hoff iawn o lyfrau ditectif gyda naratif sydd yn symud yn gyflym.  Ond dim felly ydy’r nofel yma.  Mae hi’n nofel dawel mewn ffordd, yn ganolbwyntio ar bywyd cefn gwlad a bywyd a tymhorau ffermio: a hefyd ar y perthnasoedd rhwng y tad a’r mab ar y fferm, a rhwng y ddau ohonnyn nhw a’r dyn ifanc diarth, sy’n ymddangos un dydd, Owen, sydd yn aradeg yn dod i weithio ar y fferm.  Dydyn nhw ddim yn berthnasoedd hawdd: pan mae’r nofel yn dechrau, mae gwraig Enoc, Hannah, wedi marw, a’r cnebrwn newydd ddigwydd a mae’n amlwg mai hi oedd yn cadw’r disgyl yn wastad rhwn ei ŵr a’i mab.  Mae tyndra mawr rhyngddynt - a hefyd cyfrinair trist sydd ond yn cael ei ddatgelu tuag at ddiwedd y nofel: cyfrinair sy’n esbonio, i ryw raddau, pan bod gymaint o dyndra.  Mae’r perthynas rhwng yr hen ddyn (a’i fab) ac Owen yr ymwelwyr yn datblygu i fod yn ddiddorol hefyd, a mae Owen ei hun yn dipyn o gyfrinach hefyd.  Yr oll dan ni’n gwybod amdano ydy ei bod wedi dod i sgwennu llyfr: dim byd llawer o gwybl am ei fywyd cyn dod i’r hen fwthyn ger y fferm.

Ochr ar ochr gyda’r perthansoedd, dan ni’n darllen am y cefn gwlad, am y tymhorau yn newid, ac am bywyd mewn lle digon garw yn uchel yn y mynyddoedd.  Dyma llecyn lle mae defaid yn marw yn yr eira ar ol cysgodi wrth y clawdd ne’r wal - a’r gwynt yn hyrddio’r eira atynt a drostyn nhw, a lle mae’r traddodiadau ffermio yn newid.  Does dim llond stafell o helpwyr i fwyta te fferm ar ol cneifio neu ar ol cynaeafu fel digwyddodd mewn dyddiau cynt.  Mae’r disgrifiadau o’r cefn gwlad - o’r planhigion yn y gwanwyn, a’r gwrychoedd, a’r adar a’r annifeiliaid, yn wych - a hefyd o’r digwyddiadau ar y fferm.  Mae’n nofel sydd yn haeddu i’r ddarllenwr rhoi digon o amser iddi hi.  Ond hefyd, os nad oes diddordeb mewn ffermio defaid na mewn y cefn gwlad, efallai bydd yn anodd parhau gyda’r llyfr.  I fi, r’oedd y ffordd dawel o fyw, a’r diffyg geiriau a sgyrsiau hir yn taro deuddeg.  Mae’r nofel wedi ei sefydlu yn bell o Wynedd lle tyfais i fynny.  Eto, roedd y bywyd a oedd yn cael ei ddisgrifio digon debyg i be welais i ar y ffermydd lleol, pan oeddwn yn mynd o gwmpas fel plentyn gyda fy ewythyr a oedd yn ffermio ger Waunfawr.

Ac ar ol mwynhau Y Bwthyn a LLanw, dwi am ddechrau ar rywbeth tra wahanol.  Dwi wedi archeb llyfr newydd gan John Alwyn Griffiths – Dan Gwmwl Du, ac ar ol mwynhau ei lyfrau eraill – edrych ymlaen.