Mis Mai Hyfryd

Mae mis Mai wedi bod yn hyfryd - er ei fod braidd  yn stormydd ar y funud.  A mae o wedi bod yn fis brysur, hefyd.  Mae'r penglin wedi gwella gymaint, a dwi'n ol yn beicio i'r gwaith ar hyd lonydd a llwybrau distaw, gwyrdd:

Wrth gerdded gyda fy ffrind [y ci] ar y comin, dwi weid gweld telor yr hesg am y fro gyntaf. Mae ganddi gan sydd dipyn bach fel can y ddriw - yn dwrdio; ond mae hi wedi bod yn anodd cael llun da.  

Mi fyddaf yn parhau gyda'r ymdrech!

Gyda'r tywydd braf ac isio bod allan ymysg byd natur, dwi ddim wedi gwneud gymain o arddio a ddylwn ni, ond r'oedd y wyrion yn hapus i helpu yn yr ardd ffrynt: yn hel clochau'r gog a ballu.  Yn anffodus, clochau'r gog Spaeneg sydd yn yr ardd a felly dwi'n hapus iawn i'r plant cael nhw - dwi isio cael gwared ohonynt!  Cefais llyn o'r cudyll coch un bore - y ceiliog, sydd yn hela ar y comin:

Yng nghanol y mis aethom i hen goedwig wrthlaw i weld clychau'r gog, fel dan ni'n gwneud bron bob blwyddyn gyda'r teulu.

Cyfle i gael rasus a chwarae o gwmpas os ydych yn fach:

R'on yn falch o weld y tylluan fach ar y comin eto, hefyd.  Siwr ei fod o neu hi wedi bod yna trwy'r amser, ond doeddwn ni ddim wedi ei gweld hi.  Llun wedi ei gymryd yn erbyn yr haul ydy hon, felly dydy'r aderyn ddim yn glir iawn.

Ond efallai yr aderyn fwyaf gyffrous ar y comin ar y funud ydy'r gog.  Mae 'na gog wedi bod yn canu ar y comin am dipyn - dwi'n ei glywed o bron bob dydd - a ddoe 'roedd ddau aderyn yn canu.  Dwi wedi trio cael llun, ond hyd ar hyn, ond llyn gwael o'r gog yn diflannu dwi wedi llwyddo i gael.

Gwylio byd natur

Wythnos diwethaf daeth ffrind i aros o America; ond efo fi am ychydig o ddyddiau; felly cymerais amser i ffwrdd o'r gwaith.  Ac ar ol yr holl law, dyna ni'n cael haf bach - ar ol dydd Mawrth beth bynnag.  Felly aethon am daith cerdded bore Mercher a wedyn eistedd tŷ allan i dafarn lleol i fwyta cinio.  

Ac yn hwyr yn y prynhawn, aethon i lawr i warchodfa newydd y 'Parks Trust'.  Dwi wedi sôn am MK Parks Trust o'r blaen - nhw ydy awdurdeb unedol i'r holl parciau yn MK, a mae 'na digon ohonyn nhw.  Beth bynnag, mae'r parc yma newydd gael ei drosglwyddo i'r ymddiriedolaeth a ryw bythefnos yn ol, aeth ychydig ohonon ni am dro gyda'r swyddog bioamrywiaeth i cael gweld y lle a gweld be oedd o gwmpas.  Ceirw a sgwarnogod, dyna be!  A mae hynny falle yn annisgwyl oherwydd mae Magna Parc reit wrth ymyl y traffordd [M1] a hefyd wrth ymyl warysau enfawr John Lewis.  Felly dydd o ddim fel ryw baradwys cefngwlad.

Ond efalla am bod y traffordd yn creu un ffin i'r llecyn a bod dim lôn yn mynd trwy'r parc, mae'r bywyd gwyllt yn cael llonydd.

Pan es i yna gyda fy ffrind Jenny gwelson sawl carw dwr Tseineiaidd.

Maent yn ddel iawn - gyda clustiau mawr fel Tedi bêr a does dim rheiddiau [antlers] ganddynt - ond mae ganddynt ysgithredd [tusks].

Dyma llun arall yn dangos eu clustiau mwy

Mae sgwarnogod yn ffynnu yma hefyd.  Fel arfer doedd o dim rhy hawdd cael llun digon agos on dwi'n eitha hapus gyda'r llun yma:

Mae lliwiau'r gwair a'r cynhefin yn cuddio'r ceirw a'r sgwarnogod yn dda.

A'r dydd canlynol, dydd poeth ofnadwy, aethom i'r warchodfa lleol.  Dyma llun o lygoden bengron goch a oedd yn y warchodfa.  Mae un o'r cuddfanau yn y coed [woodland hide] a mae llecyn back wedi ei osod ar gyfer y llygod - gyda canghennau wedi eu osod ar y ddaear.  Clywson y gog hefyd - ond am ryw ychydig o eiliadau.

A dyma lle mae'r llygod yn cuddio.  Ddoe, gyda fy ffrind wedi mynd, cefais gyfle i fynd allan gyda Martin [y swyddog bioamrywiaeth] o gwmpas y parc sydd yn amgylchu'r Prifysgol Agored, amser cinio, i wneud ymchwiliad i'r neidr y gwair.  Cawsom hyd i sawl un weddol ifanc, a dyma un yn llaw Martin cyn i ni ei fesur o [neu hi].

Tynnu lluniau

Dwi’n perthen i grŵp bach o ferched sydd yn cyfarfod i drafod a gwella ein ffotograffau.  Rhanu a trafod ein lluniau, a trio dysgu gwella.  Y mis yma dan ni wedi bod yn canolbwyntio ar lluniau bywyd gwyllt.  Felly dyma rhai o’r lluniau rhannais gyda'r grŵp:

Dwi wastad yn trio cael llun gwell o'r cudyll coch - ond dim wedi llwyddo eto.

A dyma gwyach gawr gopog a tynnais yn y warchodfa dydd Sadwrn.  Diwrnod sych am unwaith.

Dwi'n hoffi hon am ei fod yn edrych at y camera.

Dwi mor hoff o jac-y-dos - a'r holl teulu brain.  Mae nhw mor glyfar.  Roedd y rhain yn nythu ym Mhalas Esgob Tyddewi, a falle dyna pam roedden nhw'n iawn gyda fi yn mynd yn eitha agos atyn nhw - wedi arfer gyda pobl.

A dyma hwyaden ddanheddog.  Mae'r rhain i'w gweld ar ein afon ond mae yn anodd i dynnu lluniau da - maent yn hedfan i ffwrdd y funund dach chi'n agosau.  'Roedd hon, yn Besancon yn Ffrainc, dwy neu dair flynedd yn ol, dipyn mwy fodlon!

Taith cerdded yn Shropshire

Dydd Sul diwethaf oedd diwrnod cyntaf y taith cerdded eleni – dyma taith mae grŵp ohonon ni yn gwneud bob blwyddyn.  Cerdded llwybrau fel y llwybr arfordir Cymru ac yn aros mewn lle gwahanol bob nos. Dwi’n meddwl, erbyn hyn ein bod wedi gwneud ryw ddeuddeg daith fel hyn, er bod y grŵp wedi gwneud rhai cyn i fi ymuno.  Y daith gyntaf un i fi ymuno ynddo r’oedd y Shropshire Way, a dyna beth roedden yn cerdded eleni hefyd.  Wedi gwneud rhan un llynedd a tro yma yn decharu yn Ludlow [oes mae ‘na enw Cymraeg i Ludlow ond dwi ddim yn cofio fo].

Cawsom amser hyfryd.  Dechrau gyda cinio ar ol cyrraedd Ludlow, a wedyn taith cerdded bach hyd at ’AngelBank, dim nepell allan o Ludlow, a cherdded i fynny i’r tafarn ’Golden Cross’ am frechdan gyda’r nos.  Siawns i ddeffro’r cyhyrau! Gwelson ddwy ’sgwarnog a digon o fwncathod, cyn ddrigo ’Clee Hill’ y ddiwrnod wedyn. Digon o ddiddordeb yn fama hefyd: yr haul yn gwenu, a golygfeydd hyfryd yn ogystal a hanes diwydianol. Mwy o fwncathod, cudydd coch a hebog tramor.  Digon o hen chwareli iddyn nhw nythu ynddynt, dwi'n meddwl.

Ar ol glawio yn ystod y nos, ’roedd hi’n bwrw yn ysgafn pan roedden ni’n dechrau cerdded bore Mawrth, ond yn fuan, wneth y law peidio.  Ond dwi bron erioed wedi gweld llwybrau mor wlyb a gyda gymaint o fwd a baw gwartheg arnynt.  Cerdded i Much Wenlock i aros mewn hen dafarn, Y Fox.  Cerdded ar hyd 'Wenlock Edge' a heibio hen blasdy; Wilderhope Manor, lle arhoson y tro diwethaf gwnaethon y taith yma.

Hen dafarn hyfryd yw'r Fox - a bwyd hyfryd hefyd.   Ar ddydd Mercher cerddodd rhan fwyaf o’rgrŵp i Little Wenlock - a chael cinio yn Ironbridge. 

Tref gyda gymaint o hanes ddiwydianol - ond dim digon o amser i aros ac i edrych o gwmpas  dydd Mercher. Gorffenais y taith yna am y ddiwrnod - doeddwn i ddim isio or-ddefnyddio fy mhenglin.

Nos yn Little Wenlock a wedyn cerdded i Wellington: cael cinio cyn dal y tren yn ol i MK.

Dim Gwyl Ddewi Arall

Dim Gwyl Ddewi Arall I fi eleni……….

‘roeddwn wedi bwcio brecwast a gwely, a tren i Fangor ar gyfer penwythnos Cymraeg yng Nghaernarfon yn ymuno a’ Gwyl Ddewi Arall.  Ond gyda’r rhwyg mewn gwasanaethau oherwydd y tywydd mawr yn fama, a minna’n mynd ar y tren, yn y diwedd doedd o ddim yn edrych fel syniad da.  Felly dyma fi, yn teimlo’n eitha trist, oherwydd dwi ddim yn cael cyfle i dreulio benwythnos yn cyfagthrebu yn y Gymraeg yn aml.  Ond dyna fo.

Un peth dwi ddim wedi bod yn wneud ydy’r blog yma, felly cyfle i ddal i fyny dipyn.

Eleni, dwi wedi bod yn gwneud cwrs ffotograffiaeth ‘creadigol’.   Mae’r cwrs mewn canolfan  celf sydd yn eithaf agos.  Dwi ddim yn siwr os ydw i isio ddysgu cymryd lluniau ‘creadigol’.  Mi faswn yn hoffi medru cael lluniau well o anifeiliad ac adar – ond mae hynny’n anodd.  A dwi'n siwr fy mod i'n dysgu llawer wrth gwneud y cwrs.  Beth bynnag, prynais camera newydd ar ol Nadolig, a dwi wrthi’n dysgu sut i’w ddefnyddio, yn araf araf bach.  Felly, yn aml, dwi’n defnyddio’r hen camera ‘bridge’ i wneud gwaith cartref y cwrs.

Ia, dan ni’n cael gwaith cartref bob wythnos yn canolbwyntio ar brosiectau gwahanol.  Dyma un llun tynnais pan oeddem yn gnweud ‘low key’:

A dyma un arall ‘high key’.  

Dwi ddim mor siwr am hin.  Beth bynnag,  dwi ddim yn hoffi tynnu lluniau ty fewn- mae’n well gen i trio cael lluniau bywyd gwyllt, natur a tirlinoedd.

Mae digon o natur i'w gweld a chael yn ddigon agos i ni.  Dwi wedi bod yn gwylio llwynogod wrth mynd a'r ci am dro [ond o bellter] a'r tylluan wen hefyd [ond dim mewn golau digon dda i dynu llun] ac yn y warchodfa bythefnos yn ol, roeddwn yn gwylio llygoden bengron yn dod allan am dipyn o fwyd.....dydy o ddim yn lun dda.

Mamaliaid lleol

Wedi methu’n llwyr blogio dros mis Ionawr felly dyma ddechrau’r tymor i fi eleni.  

Roedd wythnos dwytha’ n llawn gyda gwaith a chnebrwng yn ardal y llynnoedd.  Ond yn ol i MK wythnos yma, a bywyd gwyllt lleol.  Fel dwi’n meddwl fy mod wedi dweud o’r blaen, dwi’n aelod o dîm back sydd yn archwilio y mammaliaid sydd yn byw yn y warchodfa gyda arweiniaid a llawer o waith gan swyddogion y Parks Trust, yn enwedig y swyddog “biodiversity’.  

Cawsom cyfarfod nos Fercher yn ganolpwyntio ar y foch daear.  Mae ‘na ddau set dan ni’n gwybod amdanynt yn y warchodfa, a sawl mochyn daear wedi cael ei ‘ddal’ ar trap camera, ac ambell un wedi cael ei weld.  Roeddem yn rhoi bwyd i lawr i’r moch daear gyda pelets bach lliwgar ynddo i weld pa foch daear [o ba set] sydd yn bwyta’r bwyd.  Noson mor oer i fod yn crwydro yn y tywyllwch, ond clywson dau beth diddorol hefyd.  Rhegen y dŵr oedd y gyntaf: aderyn swil iawn.  A tylluan frech oedd yr ail, aderyn dwi heb glywed am ddipyn.

Ond yn gynharach yn y dydd, es i’r warchodfa gyda fy nghamera a lens newydd: newydd dechrau defnyddio’r camera felly mae o yn aros ar ‘automatic’ am rwan.  Ac o’r lloches ‘woodland’ , ces y fraint o weld mwnjac a oedd yn pori am dipyn  o amser.  Mae na boblogaeth go fawr yn yr ardal, ond meant yn swil, a fel arfer yn rhedeg i ffwrdd, ond arhosodd hon am dipyn, yn cerdded o gwmpas a bwyta.  Dyma’r llun gorau ges i.  Dan ni’n gwybod bod yr annifail yn fenywaidd, oherwydd does dim ‘tusks’ a mewn un llun mae hi’n edrych yn feichiog hefyd.  [Eitha tew, beth bynnag!]

Mae'r rhestr o famaliaid yn y warchodfa yn eitha hir; dyma'r rhai dwi'n gwybod amdanynt:  llwynog; twrch daear,llŷg y dwr; llŷg gyffredin; llygod [llygoden y coed; llygod bach a hefyd llygoden yr ŷd;llygod mawr; llygoden bengron y dŵr [ a, dwi'n meddwl, llygod bengron arall]; cwningod; gwenciod; dyfrgwn; moch daear; sawl fath o ystlym; ceirw mwntjac a falle'r iwrch hefyd.  Mae sgwarnogod i'w gweld yn agos i'r warchodfa, ond hyd at hyd, dim YN y warchodfa.

Dros y 'Dolig

Dwi’n siwr fy mod wedi treulio’r Dolig fel llawer o bobl: coginio; bwyta; gwylio teledu; darllen; dipyn o gerdded  a bod yn sal.  Annwyd trwm  a dolur gwddw, ond dwi’n meddwl ei fod yn gwella yn raddol.  Yn y cyfamser mae fy ngŵr yn llawer gwaeth - yn pesychu gymaint fel ei bod yn methu siarad, ac yn colli cwsg.  Felly dydy’r un ohonom ni ddim isio bod allan ar y comin yn y glaw gyda’r ci, ond ta waeth, mae rhaid mynd a fo am dro.  Bore ’ma, roedd yr 'ap' tywydd yn dweud ei fod yn sych gyda dipyn o haul - ond des yn ôl yn eitha gwlyb.  Ac ar ol cawod drwm, dwi am aros cyn mentro allan eto.

Ond dwi yn mwynhau cael cyfle i ddarllen - a darllen.  A dyma be dwi wedi bod yn darllen:

1  Llyfrau Philip Pullman.  Nid “The Book of Dust” ond cyfres arall am Sally Lockhart  - mae o yn storiŵr eithriadol o dda a mae’r wefan yn ardderchog hefyd - yn mynd yn bellach o lawer na’r llyfrau.  Doeddwn i ddim wedi sylwi faint o lyfrau plant mae o wedi sgwennu.  Mae pedwar llyfr yn y gyfres yma; bob un yn dda mewn ffordd gwahanol.  Maent wedi ei sefydlu yn y deunawfed ganrif, a mae’r manylion am yr amser yn wych: a’r storîau yn llawn antur, ac yn eitha gwleidyddol yn rhai o’r llyfrau hefyd.  Mae’r awres yn ddynes ifanc annibynnol, rhywbeth anarferol yn yr oes lle mae hi’n byw: ond bydd rhaid i chi ddarllen y llyfrau i gael mwy o wybodaeth.  Mae ’na bedwar llyfr yn y cyfres.  [A dwi'n gweld o'r wefan bod llyfrau eraill - i blant - wedi ei sefydlu yn yr oes hwnnw: mae'n rhaid bod Philip Pullman yn hoff o'r amser yna]

2 Llyfr ffeithiol “Three cup of tea” gan Greg Morteson a adeiladodd ysgolion yn Pakistan ag Afgahnistan yn enwedig ar gyfer gennod.  Dwi wedi gweld yn ddiweddar bod cwestiynnau wedi codi ar ol rhagen gael ei wneud am gywirdeb beth sy’n cael ei ddweud yn y llyfr,  Ond os ydy ond hanner yn wir, mae o’n stori anhygoel ac yn pwysleisio’r pwysigrwydd o addysgu - yn enwedig mewn llefydd lle mae eithafwyr hefyd yn cynnig addysg i blant - addysg sydd yn tywys rhai ohonynt i ddod yn derfysgwyr.

Hefyd mi ddarllenais llyfr Cymraeg: y ddiwetha’ yn y gyfres am yr heddwas yng ngogledd Cymru - Jeff;  “Dan Ei Adain”  gan John Alwyn Griffiths, sydd yn sgwennu mor dda.  Mae pob lyfr yn y gyfres werth ei ddarllen

Mae ’na ddau lyfr arall i ddechra darllen.  Un ar gyfer y clwb darllen Llundain: Awst yn Anogia gan y ddiweddar Gareth Williams a llyfr gan Gareth arall, fy ffrind Gareth Thomas, sydd wedi sgwennu llyfr am Iolo Morganwg: “Myfi, Iolo”. Darllenais drafft o’r fersiwn Saesneg dipyn o amser y ol, ond yn y diwedd, y fesiwn Gymraeg sydd wedi cael ei gyhjoeddi gynraf a dwi’n edrych ymlaen.