Natur mis Mehefin yn Newport Pagnell

Yn amlwg dwi ddim wedi llwyddo i gadw i fynny gyda’r blogio.  Gyda’r tywyddd bendigedig boeth boeth boeth, dwi wedi bod yn brysur yn cerdded y ci yn gynnar, ac yn dyfrio yn gynnar ac yn hwyr.  Serch hynny, mae’r ardd yn sych ofnadwy.

Ond mae bywyd gwyllt yn ffynnu.  Dyma lun o fras y cyrs [dyna ydy reed bunting yn ol geiriadur Y Drindod Dewi Sant]. 

Dwi ar goll, braidd oherwydd dwi ddim yn medru dod o hyd i Lyfr Natur Iolo - a dyna’r beibl i fi ynglyn enwau adar Cymraeg.  Hebddo fo, dwi ar goll gyda adar sydd dipyn bach fwy anhyffredin.  Dwi’n hoff iawn o’r aderyn yma, ac yn raddol wedi dod i adnabod ei gan.

Aderyn arall a welais yn ddiweddar ydy telor y cyrs - a dyma ei lun.  

Ymweliad i’r warchodfa natur gyda fy ffrind a oedd draw o America, a hefyd yn hoff iawn o fywyd gwyllt.  Cawsom prynhawn da.  ’Roedd y telor yma ty allan i’r cuddfan, ond dim yn hawdd cael ei lun - ond dwi’n meddwl bod y mosgitos allan hefyd.  Beth bynnag, roedd rhywbeth wedi fy mrathu ym mhob man, a’r brathiad[au?] wedyn yn chwyddo ac yn cosi fel dwn i’m be.

Yn ôl ar y comin, yr un noson, clywson y gog.  ’Falle bod y gwaith ar y comin yn cael effaith: dim chwyn laddwr, dim pori’ a’r gwair yn denu trychfilod.  Noson hyfryd, hyfryd, ac wrth gerdded, gwelson y dylluan wen yn hela.  

Wnes i ddim llwyddo i gael lun da [eto!] - ond mi fyddaf yn dal ati os gai siawns!

Diwrnod eithaf braf heddiw eto - dydd olaf Mai, fy hoff mis [dwi’n meddwl..... mae Hydref  yn wych.... a Mehefin hefyd].  Ar y comin, mae’r blodau ymenyn allan o hyd,

 a mae blodau’r elderflower allan hefyd [bydd rhaid edrych yn y geiriadur am y gair Cymraeg]. Ond ro’n i’n synnu i weld y madarch yma 

allan wrth fynd am dro gyda’r wyrion prynhawn yma.  Mae o’n edrych fel madarch arferol - un bwytadwy - ond ym mis Mai? Braidd yn gynnar!

Tra ’roedd y wyrion yn cysgu dros amser cinio, llwyddiais i rhoi’r planhigion tomatos yn ei lle yn y tŷ gwydr - dwi’n defnyddio’r cyfundrefn sydd ar a gael gan cwmni o’r enw Greenhouse Sensation  sydd yn gweithio’n dda.  A hefyd yn yr ardd, dwi wedi rhoi dwy o’r courgettes allan yn ei lle - gyda dipyn o amddiffyniad: peledi organic  i atal gwlithod, ond wedi eu cuddio dan clochau bach neu mewn jariau bach fel bod yr adar ddim yn medru cael nhw.  Hefyd mae un o’r planhigion mewn coler copr, ac un mewn coler plastic ac yn olaf,  cwrw i atynnu’r gwlithod...

Ond gawn ni weld os bydd hwn i gyd yn llwyddianus.

Dolydd

Ar Galwad Cynnar, yn ddiweddar, roedd rhywun [Trevor Dines, efallai?] yn siarad am ddolydd, ac am wahanol ragleni i ail-sefydlu dolydd traddodiadol.  Mae ein comin ni, ond dipyn dros bum munud i ffwrdd o’r tŷ [ar droed] yn perthyn i’r ParksTrust, sydd yn rheoli’r rhan fwyaf o’r tir ’gwyrdd’ yn Milton Keynes.  Mae nhw wedi penderfynu ail greu dôl traddodiadol mewn cae ar waelod y comin.  Dyma rhan o’r gwaith i ddechrau’r prosect yn ôl yn yr Hydref gyda'r tractor yn gweithio yn y cae:

 Roedd yr arwydd [isod] yn dweud wrthan ni am y prosiect a wedyn gnwaeth y waith ddechrau:  

yr un ffordd a soniodd Trevor Dines amdano - torri’r ’gwair’ o ddôl traddodiadol, yn llawn o’r hadau, a gadael i’r hadau gnweud ei gwaith.

Dan ni felly ond ar y cam gyntaf.  Ond mae hyd yn oed rhoi gorau i ddefnyddio chwyn laddwyr [a peidio’r pori] wedi cael effaith yn barod.  Dan ni’n dechrau gweld blodau yn dod yn ol i’r cae nesa i'r cae yma.  

Yn y warchodfa

Dyma un o’r trapiau roedden ni yn gosod nos Sadwrn yn y warchodfa natur.  Rhan o’r arolwg mamaliaid.  Dwi wedi ymuno a grwp sydd yn trio darganfod pa rywogaethau sydd yn byw yn y warchodfa. Y syniad ydy bod bwyd a defnydd nythu yn cael ei roi i fewn i’r trap [“Longworth trap”] ac os dach chi’n lwcus mae’r annifeiliaid bach yn cael eu denu gan y bwyd, a dach chi’n dod yn ôl yn y bore a gweld be sydd gennych chi.  Wel, dyna’r damcaniaeth.  Ond wrth fynd yn ôl, bore Sul, ar ol codi’n gynnar - doedd dim byd wedi mynd i ddim un o’r trapiau.  

Dydy’r warchodfa ddim yn bell i ffwrdd - dim mwy na dwy filltir a hanner, felly doedd o ddim yn broblem picio drosodd nos Sadwrn i ddysgu sut i osod y traps, a phopeth yn dawel a hardd ar nos braf yn y Gwanwyn:

Mae criw bach arall yn trio eto heno a bore fory a gawn ni weld os bydd gennyn nhw fwy o lwyddiant!

Mi faswn wrth fy modd yn cael gweld un o’r dwrgwn sydd yn byw yna, ond dydy nhw ddim yn cael eu gweld yn amal - a swn i’n tybio mai  falle ond un par sydd yna.  Dwi ddim yn siŵr - a mi fyddaf yn chwilio i weld, ond dwi’n meddwl bod tirogaeth eitha mawr gan y dwrgi.  Serch hynny, mae’n braf gwybod eu bod nhw o gwmpas.  Yn ogystal a’r dwrgwn, dan ni’n gwybod bod llwynogod, moch daear, ceirw, cwningod, wiwerod, llygod [mathau wahanol] a chwistlod [?] yna, ond doedden ni ddim yn meddwl bod na cathod o gwmpas tan i un o gamerai a osodwyd dros nos ryw wythnosau yn ol tynnu llun o gath.

A bore ddoe, pan aethon yn ol i agor y trapiau, 'roedd y lle mor heddychlon a hardd

Dechrau mis Mai yn yr ardd

Dyma ni ar ddechrau fis Mai; amser hyfryd o’r flwyddyn, yn yr ardd ac allan o gwmpas.  Dwi ddim wedi bod yn llwyddianus iawn gyda cadw’r blogio ’ma yn mynd - ond ’falle dyma dechrau newydd arni: cawn gweld.

Yn yr ardd llysiau, dan ni yng nghanol be mae’r Saeson yn galw yn “hungry gap’, lle mae llysiau llynedd wedi gorffen, a llysiau eleni dim wedi dechrau.  Felly, dwi newydd casglu’r spigoglys ola, ond mae’r spigoglys newydd yn fach, fach, fach:

Mae’r shallots yn dod ymlaen yn dda - er gwaetha’r sychder [mae Ebrill wedi bod yn sych, sych, sych, a dwi wedi gorfod dyfrio]

a hefyd y ffa llydan.  Bydd y rhain yn dechrau bod yn barod yn fuan.  Wrth meddwl, dydy o ddim yn wir bod na ddim byd ar gael; mae’r rhiwbob wedi bod yn dda - ond dim llawer o help os mai llysiau dwi isio - a mae’r salad yn y tŷ gwydr wedi bod yn eitha da hefyd.

Mae’r gŵyl banc yn amser ddelfrydol i ddal i fynny.  Gan bod wythnos diwethaf mor oer, gyda barrug yn ogystal a gwynt main, creulon, wnes i ddim wasgaru’r courgettes, neu’r ciwcymber a.y.y.b.  Ond mae ddwy res o foron yn y tŷ gwydr, a betys, spigoglys a radisys yn yr ardd, a tatws.  Digon i’w wneud, o hyd.  A yn mae’r ardd flodau yn dod ymlaen hefyd.  Dyma rhai o luniau.

Taith cerdded: "Shropshire Way": rhan 1

Mae’r gwanwyn yn ei anterth rŵan, yn yr ardd.  A felly hefyd roedd hi ar y taith cerdded, wythnos diwethaf, gyda ffrindiau, yn cerdded rhan o’r “Shropshire Way”. 

Cerdded o Church Stretton yn dechrau dydd Llun a chyraedd Ludlow prynhawn Gwener.  Mae'r taith cyfan yn llawer hirach - ond gyda dim ond pum diwrnod a phawb yn ei oedran, roedd hyn yn ddigon i ni.

Dyma taith dan ni’n gwneud bob blwyddyn - dim i’r un lle, ond taith lle dan ni’n cerdded bob dydd, aros mewn gwestŷ dros nos, a mynd ymlaen y dydd ganlynol. Mae'n cyfle i sgwrsio tra bod ni'n cerdded a dros cinio gyda'r nos, i fod allan yn y cefn gwlad, ac ymlacio - ac i gryfhau'r cyhyrau sydd ddim yn gweld bryniau yma yn MK!

’Roedd y tywydd yn garedig; dipyn yn oer a gwyntog ar y bryniau, ond daeth yr haul allan yn aml.  A rywsut mae ychydig o dyddiau i ffwrdd o’r byd bob dydd, mewn llefydd yfryd yn bwydo’r enaid.

Dyma ychydig o luniau.  Mwy yn rhan 2!

Gŵyl Arall

Mae’r Gŵyl Arall yng Nghaernarfon mor bwysig yn fy mywyd Cymraeg a Chymreig.  Cyfle i wneud pethau diddorl a dysgu pethau gwahanol i gyd drwy gyfrol y Gymraeg.  [Peth prin yn fy mywyd yn MK!]

Eleni, roedd gormod yn digwydd i fi eu gofnodi i gyd yma.  Felly, ynglyn a’r post yma, beth bynnag, dwi'n son am daith gerdded hanesyddol gyda Rhys Mwyn, arecheolegydd lleol.  Dwi wedi bod ar sawl daith gyda Rhys, a ddoe cael cipolwg ar archeleg diwydiannol Caernarfon oedd dan sylw.  Felly, be ddysgais?

1. Bod pobl Caernarfon yn barod i fynd am daith cerdded mewn tywydd eitha gwlyb!
2. Bod y cei llechi - lle fues i’n chwarae pan yn blentyn - ddim yn bodoli cyn y ddeunawfed ganrif
3. Bod llawer o’r adeiladau sydd ar hyd y cei wedi cael eu ddefnyddio gan cwmni peirianneg De Winters, a sefydlodd ffowndri yn y lleoliad yn creu beth bynnag oedd angen ar gyfer y ddiwydiant llechi.  [Yn ôl wikipedia, Owen Thomas a oedd wedi adeiladu’r ffowndri].
4. De Winters oedd yn gyfrifol am adeiladu rheilffordd Nantlle I gario’r llechi mewn wagenni o’r chwareli yn Nyffryn Nantlle I Gaernarfon.  Roedd y wagenni yn cael eu tynnu gan geffylau.  Agorodd Rheilffordd Nantlle yn 1828.

Heddiw, mae’n bosib o hyd gweld olion y cledrau o’r reilffordd – fel yn y lluniau nesaf.  

[Mae'r ail llun yn dangos lle maent yn gweithio ar yr  'ynys':  llawer o gynlluniau ar gyfer y cei llechi. ].  Ond fel llawer o bethau diddorol, yn aml dan  ni ddim yn sylwi beth sydd o’n gwmpas ni.