Dechrau da i mis Medi

Cawsom ddechrau da i’r mis.  Dwi wedi bod yn casglu mwyarduon, sydd yn ardderchog eleni, 

ac yn mwynhau tynnu llyniau ben bore i lawr ar y comin.  Dyma llun tynnais bore Gwener, gyda’r tarth ar y comin, a’r haul yn dechrau dod 

- a dyma llun pum munud yn hwyrach gyda’r haul yn dechrau codi go iawn.  Gwych.

Yn ôl yn yr ardd, mi wnes i dipyn o dacluso p’nawn ’ma. Mae rhai rhannau o’r ardd yn eitha flêr, 

ac yn aml, dydy tacluso ddim yn flaenoriaeth, yn enwedig yr adeg yma o’r blwyddyn pan mae ’na gymaint o waith yn yr ardd llysiau, yn casglu ffrwythau a’r courgettes di-ri, a’r ffa....a hefyd casglu be sydd yn tyfu yn y tŷ gydr. [Mi wnes pesto wythnos diwethaf a dros y penwythnos, sydd yn mynd i’r rhewgell].  Ond heddiw penderfynnais bod rhaid gwneud dipyn o dacluso.  Ond mae’n bwysig cael cydbwysedd.  Yn aml, pan dwi’n symud ryw botyn sydd wedi cael ei adael braidd yn flêr, dwi’n darganfod llyffant yn llechu - ac yn bendant dwi eisio sicrhau bod yr ardd yn lle dda i fywyd gwyllt.  Dyma pwy oedd tŷ ol i un botyn:

Wrth weld faint o lyffantod sydd o gwmpas dwi’n meddwl fy mod i wedi llwyddo o ran llyffantod, beth bynnag.  Ond dwi’n meddwl bydd rhaid i fi symud mwy o’r forget-me-nots yma sydd yn tyfu ym mhob man. 

 [Dwi ddim yn siwr beth ydy’r enw gorau Cymraeg? Mae’r geiriadur yn awgrymu "glas y gors" neu "n'ad fi'n angof"] a wedyn bydd yn haws gweld y cyclamen hawdd.  Mae’r eirin yn gwneud yn dda eleni, yn ogystal a’r afalau, er bod rhai ohonynt wedi pydru ar y goeden.  Ych a fi!

 

Serch hynny, mae ’na ddigonedd i fwyta, a cryn llwyddiant gyda’r aubergines hefyd.

Cynnyrch y tymor

Mae mis Awst wedi bod yn eitha llwyddianus yn yr ardd.  Ar ol tywydd sych yn gynharach yn y flwyddyn [a gorfod dyfrio, a dyfrio, a dyfrio...] daeth digon o law, a mae’r llysiau a’r ffrwythau yn ffynnu.

Dwi erioed yn cofio cael gymaint o ffa Ffrengig [dwarf French beans].  Mae nhw’n dod a dod a dod....  Dan  ni wedi bod yn bwyta ffa ym mhob pryd o fwyd am eisoes; dwi wedi rhewi llwyth ohonyn nhw a mae na mwy i mynd i’r rhewgell.  

A fel y gwelir, mae digon o eirin, hefyd.  Y rhain ydy'r diwethaf i ddod, ond maent yn gynnar eleni: eirin Fictoria ydyn nhw, a mae nhw'n ardderchog.  Mae digon o eirin Czar, ac eirin 'Jubilee' yn y rhewgell yn barod.

Mae llwyth o afalau gynnar Discovery - sydd ddim yn cadw, a llwyth o ciwcymbers - a neithiwr, wedi methu bwyta ein ffordd trwy’r cnwd i gyd, mi es i lawr y stryd yn gweld os oedd y cymdogion isio llysiau.  Mae’n gas gen i geastraffu bwyd.

Ac yn sicr mae’r hydref yn dod.  Dwi wedi gweld llwyth o fadarch wahanol.  Dwi bron yn sicr mai Madarch Ceffylau [??ydy hwn yn iawn, tybed? horse mushrooms yn Saesneg] ydy’r rhain

 - ond dwi ddim wedi bod digon dewr i’w fwyta nhw.  Eto!  Ond mae 'na digonnedd o fadarch wahanol o gwmpas, fel y rhain hefyd - yn dod trwy'r concrit.

Yr Eisteddfod: rhan 1?

Newydd dod yn ol o’r eisteddfod - ond medru mynd am ychydig o ddyddiau - ac efallai ei bod yn brofiad wahanol i rywun sydd yn byw yn Lloegr [a wedi byw yma am 45 mlynedd!]  Beth bynnag, dyma rhai o’r pethau da - a dim mor dda - i fi:

Pethau Da

1 Gymaint o ddigwyddiadau yn y Gymraeg.  A bydd rhai yn cael eu dilyn rŵan dwi gartref.  Er engraifft, awdur y dydd [dydd Sul] oedd Mair Wynn Hughes.  Sut oeddwn i ddim wedi clywed amdani hi o’r blaen, dwi ddim yn gwybod - ond cael gwybodaeth gan Bethan Gwanas yn fama.  

A mynd i’r sesiwn yn y babell llên, a hefyd i glywed cyfweliad gyda Bethan Gwanas. 

Felly mi fyddaf yn bendant yn chwilio am rhai o’r llyfrau - a ia, dwi’n gwybod mai ar gyfer plant mae nhw, ond dim ots, mae rhai llyfrau plant yn ardderchog.

llun

Hefyd clywed Gwyneth Glyn yn canu gyda Twm Morris - albwm newydd yn dod allan gan y ddau.  

Pethau a oedd ddim mor dda

1  Gymaint o law ar ddydd Sul - ac yn ofni na fasen yn medru cael bws adref i Gaergybi lle roedden yn aros - felly penerfynnu beido mynd i glwyed Bon Delyn gyda’r nos......

Darllen Lliwiau'r Eira

Mae Lyn Ebenezer yn llawn moliant yn ei adolygiad o “Lliwiau’r Eira” gan Alun Jones: gwelir http://www.gwales.com/goto/biblio/en/9781848515512/?session_timeout=1

Dwi newydd orffen darllen y llyfr am yr ail-waith.  Felly mae rhaid fy mod i wedi ei mwynhau o ddifri a meddwl ei fod yn werth ail-ddarllen.  A mae hynny sicr yn wir, er fy mod ddim cweit yn siwr beth yn union sydd mor hudolus am y llyfr yma.  Y tro yma dan ni’n darllen y llyfr yn y grwp darllen yn Llundain – a bydd o’n ddiddorol gweld be mae eraill yn gwneud ohono fo.  Dydy o ddim I ddant bawb swn i’n meddwl.  Ond bydd rhaid aros tan ddiwedd Fedi i weld - dyna pryd dan ni’n trafod y llyfr.

Dydy o ddim wedi dod yn lyfr glasurol, am wn i.  A falle ei fod o yn rhy hir i rai ddarllenwyr.  Mae yma anturiaethau a chyffro, ond yn y bôn, dim dyma ydy brif gymeriad y llyfr.  I fi, mae o’n lyfr am natur ddynoliaeth, am gyfeillgarwch – yn ogystal a thrais a chreulondeb - a be sydd yn digwydd yn y pen draw pan mae pobl yn cael eu drin yn wael ac o dan ormes.  Mae o’n trafod byw mewn gymuned, a hefyd mae’r cymeriadau yn treulio llawer o amser yn teithio ar droed.  Does dim ffordd arall o deithio: dydy ceffylau ddim yn cael eu ddefnyddio – a does dim technoleg yn y byd yma chwaith.

Mae’r iaith yn ardderchog ond yn anodd mewn llefydd i rywyn ail iaith Gymraeg [ fel fi].  Does dim cyfaddawd yn fama gan Alun Jones.  

Yn y byd yn y nofel yma, mae annifeiliad gwyllt yn chwarae rhan fawr, yn enwedig yr eryr a’r blaidd.  A natur ei hyn; y tywydd, y mynyddoedd a’r creigiau a’r llynnoedd.  Yn y diwedd, y tro yma, r’on i’n meddwl bod y llyfr braidd yn hir: doedd dim angen gymaint.  Ond falle y peth mwyaf pwysig i fi ydy ayrgylch y llyfr.  Dyma be mae Lyn Ebenezer yn dweud, a dwi’n cytuno’r llwyr: 

Yn y nofel hon mae yna gynhwysin prin arall.  Yn Saesneg fe’i gelwir yn “mood”.  Y gair Cymraeg annigonol yw ‘awyrgylch’.  Mae’n gynhwysyn anodd iawn i’w ganfod, heb son am ei ddefnyddio.  Dyma’r cynhwysyn s’yn cyfranu at lwyddiant y cyfresi Scandinafaidd ar BBC4 fel The Bridge, The Killing, Wallander a Bergen [a tasai Ebenezer wedi sgwennu hwn yn ddiweddar efallai fase wedi ychwanegu Y Gwyll].  Ac mae Alun Jones yn sicr wedi ei ganfod yn LLiwiau’r Eira.

Hiraeth am Gaernarfon: Gŵyl Arall a Galwad Cynnar

Dechreuad Gwych i’r Gŵyl: Galwad Cynnar yn yr ardd: hynny yw - gardd Palas Print.  Dyma ’r ail flwyddyn i’r rhaglen gael ei ddarlledu o’r siop. Ac am syniad da.

Felly ar ben bore Sadwrn gyda’r tywydd yn braf codais yn gynnar a mynd i lawr at y Fenai erbyn 5.45 i fwynhau’r bore hyfryd, a wedyn i’r siop erbyn 6.  Dyma  llun dwi’n hoffi: ryw hen dŷ neu  dŷ cwch? ar lannau'r Menai yn edrych yn dda yn yr haul gynnar:

a gorhedydd y graig: mae'r rhain i'w weld yn y dre:

Mae Galwad Cynnar yn raglen mor wych a mi oedd o’n braf ofnadwy cael bod allan yn yr ardd. Ddoe roedd y panel yn cynnwys Twm Elias, Elinor Gwynn, Math Williams a Kelvin Jones.  Ges i ddim llun o bob un ar y panel, ond dyma llun o Twm Elias a Gerallt Pennant:

A'r ardd a dynnodd rhai o sylw y banelwyr: y mafon [ a tra roedden ni yn gwylio roedd fwyalchen yn bwyta un neu ddau], a'r afal tindwll, [os dwi wedi cael hi'n iawn] neu merysbren [sydd ddim yn achosi gymaint o chwerthin!]. merysbren [ond dydy o ddim yn achosi gymaint o chwerthin!].  Yn ol un ffynhonell “Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Merysbren Afal Agored, Afal Tindwll, Dindoll, Meryswydden, Tinagored, Tindoll.”

Mae'r ddwy flanhigyn yn gwneud yn dda iawn yma:

A ddoe, fel y disgwyl, dipyn o bwyslais ar lyfrau.  Roedden yn clywed barn y panelwyr ar sawl lyfr natur sydd wedi cael ei gyhoeddi ynn ddiweddar.  Un llyfr a dynnodd fy sylw i oedd The Seabird Cry gan Adam Nicolson.  Gwelais y llyfr yma mewn siop lyfrau yn yr Alban a roedd Elinor Gwynn wedi ei fwynhau yn arw.  Felly un i’w brynu yn bendant.  

Ond roedd llawer mwy o drafod diddorol, mwy na sydd yn bosib i grynhoi ac wrth gwrs, mae o'n hawdd i ddal i fynny gyda'r rhaglen os dach chi ddim wedi cael cyfle i wrando arni hi.  Mae hi ar gael ar app BBC - a mae o'n bosib cael bodlediad o'r rhaglen hefyd.  Dyna be dwi yn gwneud fel arfer a wedyn yn medru gwrando arni hi pan dwi'n beicio, garddio neu coginio - neu gwneud dim byd arall!