Yr ardd yn y hydref

Diwrnod diflas, gwlyb.  Allan bore ’ma yn y glaw trwm gyda Teo ac allan prynhawn yma mewn glaw ysgafn ond pobman yn wlyb a llwyd.  Ond, dan ni wedi bod yn ffodus ofnadwy.  Hon ydy’r glaw trwm cyntaf am sbel - a dydyn ni ddim wedi cael y gwyntoedd ofnadwy a’r llifogydd maent wedi dioddef yng Nghymru - ac yng ngogledd Lloegr.

Beth bynnag, mae’n edrych fel bod yr Hydref dymunol, cynnes - hyd yn oed poeth yn ystod yr wythnos wedi dod i ben.  Am y tro beth bynnag.  Er hynny, mae’r tywydd dda wedi rhoi cynhaeaf arbennig yn yr ardd.

Dyma fasged o bethau o’r ardd ddoe: gellyg - er ei fod yn diweddu rŵan, dan ni wedi cael digon; ciwcymber o hyd - ond eto yn dod i ben; letys a phupurau coch gwych.  

Felly ’roedd yn braf neithiwr cael cinio yn cynnwys llawer o gynhwysion o’r ardd: y salad i gyd o’r ardd; tatws wedi pobi [dim o’r ardd] wedi stwffio gyda sbigoglys a chaws a dipyn o hufen; pupurau wedi ei rhostio.  

Ond efalla y pethau gorau eleni, ar y funud,  ydy’r ffigys. 

 

Bob dydd mae mwy yn aeddfedu ac yn tyfu.  Maent wedi mwynhau y tywydd poeth a wedi ymdopi gyda’r diffyg glaw [wedi cael rwyfaint o ddyfrio pan oedd o’n sych sych sych a phoeth].  Clywais ei fod yn well tynnu’r ffigys bach i ffwrdd oherwydd eu bod yn methu tyfu mewn amser a dim yn parhau dros y gaeaf, ond ’roedd hynny’n rhy anodd - difetha frwythau back perffaith.  A mi ddaethon ymlaen, tyfu ac aeddfedu!  Mae’r coeden wrth yml wal sydd yn gwynebu’r de, felly maent yn cael dipyn o wres.  Ac er bod nhw ddim yn fawr iawn, maent yn ddigon ac yn flasus dros ben.

Cerdded yn yr Hydref a chofio Aude

Dros y benwythnos r’on yn rhan o grŵp bach yn cerdded  llwybr arfordirol Cymru.  Dechreuodd fy ffrind Aude, fy nghyfaill, cerdded y llwybr gyda Charles ei ŵr a  Matthew, ei brawd yng nghyfraith yn ôl yn 2O12, dwi’n meddwl - yn gwneud darnau back ar y tro.  Erbyn haf 2O13 roeddent wedi cyraedd Ynys Môn.

Ambell waith es i ymuno a nhw, a dyma llun o Aude a Charles ar ynys Môn ym mis Awst, 2O13.  Dydd ardderchog yn llawn hwyl.

A dyma ni ym Mhen Llŷn ym mis Ionawr  2O14 - ar diwrnod braf, er bod y ddiwrnod wedyn yn ddigon wlyb!

Ym mis Ebrill roeddwn yn cerdded llwybr arfordir Sir Benfro gyda grŵp arall o ffrindiau.  Ac yn ôl y flwyddyn canlynol.

Yn anffodus erbyn haf 2O14 roedd cancr Aude wedi dod yn ôl ar ol ryw chwech flwyddyn o fod yn iach.  A’r tro yma, roedd hi’n gwybod ei fod hi ddim am wella - roedd y cancr yn ei lladd.  Er y salwch roedd hi’n benderfynol o wneud gymaint a phosib, ac yn 2O16 cyrhaeddodd Llangrannog.  Ond roedd hi rhy sâl i fyd bellach.  A bu farw ym mis Medi 2O16.

Dros y penwythnos daeth teulu Charles ac Aude a ffrindiau Aude at eu gilydd, dwy flynedd ar ôl ei marwolaeth i ddathlu bywyd Aude a chofio Aude ac i orffen y taith arfordirol.  Dipyn ar ôl marwolaeth Aude, ail-ddechreuodd Charles a Matthew ar y taith arfordirol ac erbyn mis yma, roeddent wedi cyraedd y rhan olaf.

Mi llwyddais i ymuno a’r taith gyntaf dydd Sadwrn

ond ar ol syrthio a brifo fy nhroed doeddwn i ddim yn medru cerdded dydd Sul.  Ond roedd eistedd wrth yr afon yng Nghas Gwent yn braf ac yn gyfle i weld ddau hebog tramor ar y creigiau wrth ben yr afon.  A wedyn cinio.  Amser emosiynol dydd Sul, ond penwythnos ardderchog. 

Clirio pethau a’r cynhaeaf

Dwi ddim yn naturiol yn ’minimalist’, ond weithiau dwi yn trio cael rywfaint o drefn a hefyd yn gobeithio os dwi’n medru cael gwared o rai bethau, bydd llai o gwmpas a mwy siawns o fedru ffeindio pethau!

Mae ’na fasged yn yr ystafell bwyta yn eistedd ar y cadair a dyna lle mae rhai pethau yn mynd nad oes ganddynt gartref benodol........a wedyn dwi’n mynd trwyddi a darganfod ryseits, mapiau a phob fath o bethau.  

Ac ar ol trio ffeindio cartrefi iddynt am ryw hanner awr dwi’n cofio pam dwi ddim yn hoffi’r ’tacluso’ ’ma!

O’r diwedd ar ol tywydd poeth trwy mis Mehefin a Gorffenaf [poeth iawn] a dipyn o Awst mae hi wedi oeri dipyn ac yn BWRW GLAW ar y funud.  Yn sicr dan ni angen dipyn o law ar ol ryw ddeg wythnos heb llawer o gwbl.  ’Roedd stormydd yn rhai llefydd ar ddiwedd Gorffenaf ond dim llawer o law yn fama.

Ac yn y tywydd braf, poeth, mae’r tŷ gwydr wedi bod yn gnweud yn andros o dda: pupurau [dim yn aeddfed eto], ciwcymber, letys, aubergine a tomatos - o, a basil ar gyfer gwneud pesto. 

Ac yn yr ardd, cawsom llawer o ffa Ffrengig, ond wedi i’r tywydd craspoeth dechrau doedden nhw ddim mor dda.  A tatws, ac eirin.  Beth bynnag, gyda’r glaw, os oes digon ohoni hi, ddylie’r planhigion sydd wedi bod yn dioddef dechrau dod yn ol.

Dwy sgwarnog

Wrth fynd am dro bach bore ’ma cyn gadael Suffolk, lle ’roedden wedi bod yn aros fel ein bod yn medru mynd i briodas teuluol, gwelais y pâr o sgarnogod yma.  [Dydy’r llun ddim rhy agos, yn anffodus.]  

Mae rhywbeth am sgarnogod sydd yn codi fy nghalon, ond dwi ddim yn siŵr os ydy o’n beth arferol i weld dwy gyda’i gilydd yr amser yma o’r flwyddyn.  Beth bynnag,

rhywbeth da i ddechrau’r dydd.

Dod yn ol o’r Gŵyl Arall

A dyma fi, ym Mangor, ar y tren 9.22 a fydd yn mynd yn uniongyrchol i Milton Keynes.  Dod yn ol ar ol benwythnos pen-y-gamp yng Ngŵyl Arall.  Y ddegfed Gŵyl Arall.  Dwi ddim yn cofio pryd es i’r Gŵyl Arall gyntaf - wel, gyntaf i fi.  2OO9 efalla.  Mae pob un wedi bod yn dda ac yn wahanol.  Gwneud petha na fedraf gwneud yn ol yn MK:

• Cyfle i siarad Cymraeg trwy’r penwythnos - mor bwysig i siarad yr iaith
• Cyfle i ddysgu mwy am gerddoriaeth, hanes, llyfrau a diwydiant Cymraeg - a Chymreig
• Cyfle i sgwrsio gyda ffrindiau a chyfarfod pobl newydd
• Cyfle i cael amser i bori trwy llyfra yn siop Palas Print

A rhai o’r uchafbwyntniau?  Dyma ddau i ddechrau - o nos Wener a bore Sadwrn....

Eistedd tŷ allan i’r clwb hwylio yn y dref ar ddiwedd y pyb crôl llenyddol [ardderchog] yn gwylio’r machlud dros y Fenai ac yn canu caneuon Cymraeg

Gwneud Yoga yn yr ardd, yn y Gymraeg am y tro gyntaf.................

Y comin

Bron bob dydd dwi'n cerdded am awr ar y comin yn y bore a weithiau awr yn y prynhawn ond ar y funud  mae o'n boeth yn y prynhawn fel arfer a felly hanner awr dan ni'n gnweud ar ol saith o'r gloch.

Ond yn ddiweddar dwi wedi bod yn cerdded ar comin yn y Goedwig Newydd [?? New Forest] tra roedden yn aros gyda fy mrawd a'n chwaer yng nghyfraith, a cyn hynny yn cerdded ar comin Wareham yn Dorset.  Mae nhw i gyd mor wahanol ac eto  yn rhoi gofod i ni werthfawrogi.  Mae comin Wareham yn SSSI

Welis i ddim weision y neidr ond mi roedd hi braidd yn sych, ond  welais y llyffant du yma.   Dwi bron byth yn gweld y rhain yn ein hardal ni.

A mae pethau yn newid o flwyddyn i flwyddyn.  Dyma aderyn sydd wedi bod yn byw are ein comin ni am flynyddoedd: bras y cyrs.

Mae'r llinos yma hefyd - er ie fod ddim mor gyffredin yn ein hardal ni a hefyd eleni dwi wedi gweld y weirloyn cleisiog [esgusodwch diffyg acenion!]

dyma iar fach yr ha ddel!

Henwaliau

Rywsut dwi ddim wedi postio i’r blog am oes.  Gyda’r tywydd sych [dim glaw ers dechrau’r mis], mae garddio a dyfrio wedi cymryd gymaint o amser.  Ond rŵan dan ni ar ein gwyliau a gyda’r tywydd mor boeth a wedi penderfynnu aros o gwmpas y tŷ a’r dref heddiw, does dim esgus.

Blynyddoedd yn ol, pan roeddwn yn byw yng Nghaernarfon, roedd stryd o’r enw Henwalia dim yn bell o’n tŷ ni.  Ond rywsut, nes i erioed meddwl am ystyr yr enw.  Ond pan es am dro gyda Rhys Mwyn (rhan o Gwyl Arall ychydig o flynyddoedd yn ol],  a clywed hanes Rufeinig y dre, ‘roedd yn amlwg.  Mae stryd Henwalia jyst i lawr y lon o’r hen Gaer Rufeinig. A dwi wedi cerdded rhan o hen waliau Caernarfon, a Conwy a.y.y.b – a waliau wedi adeiladu o cerrig ydynt i gyd.

Dros y dyddiau diwethaf, dwi wedi bod yn cerdded ar hyd hen waliau gwahanol iawn.  Hen waliau ‘Wareham’  lle dan ni’n aros ar y funud. 

Hen waliau tra gwahannol – waliau Sacsonaidd.  Does dim cerrig ar y waliau [ond mae’n debyg bod cerrig wedi bod ar ben y waliau unwaith].  Waliau pridd, ond eitha mawr.  Mae’r waliau wedi sefyll am dros fil o flynyddoedd.  Ond doeddent ddim digon i wrthsefyll y LLychlynwyr. 

Heddiw mae o’n bosib cerdded ar hyd y waliau yn y ran fwyaf o’r dref, a cael golygfeydd trawiadol o'r dre a'r cefn gwlad hyfryd o gwmpas.