Dolydd

Ar Galwad Cynnar, yn ddiweddar, roedd rhywun [Trevor Dines, efallai?] yn siarad am ddolydd, ac am wahanol ragleni i ail-sefydlu dolydd traddodiadol.  Mae ein comin ni, ond dipyn dros bum munud i ffwrdd o’r tŷ [ar droed] yn perthyn i’r ParksTrust, sydd yn rheoli’r rhan fwyaf o’r tir ’gwyrdd’ yn Milton Keynes.  Mae nhw wedi penderfynu ail greu dôl traddodiadol mewn cae ar waelod y comin.  Dyma rhan o’r gwaith i ddechrau’r prosect yn ôl yn yr Hydref gyda'r tractor yn gweithio yn y cae:

 Roedd yr arwydd [isod] yn dweud wrthan ni am y prosiect a wedyn gnwaeth y waith ddechrau:  

yr un ffordd a soniodd Trevor Dines amdano - torri’r ’gwair’ o ddôl traddodiadol, yn llawn o’r hadau, a gadael i’r hadau gnweud ei gwaith.

Dan ni felly ond ar y cam gyntaf.  Ond mae hyd yn oed rhoi gorau i ddefnyddio chwyn laddwyr [a peidio’r pori] wedi cael effaith yn barod.  Dan ni’n dechrau gweld blodau yn dod yn ol i’r cae nesa i'r cae yma.  

Yn y warchodfa

Dyma un o’r trapiau roedden ni yn gosod nos Sadwrn yn y warchodfa natur.  Rhan o’r arolwg mamaliaid.  Dwi wedi ymuno a grwp sydd yn trio darganfod pa rywogaethau sydd yn byw yn y warchodfa. Y syniad ydy bod bwyd a defnydd nythu yn cael ei roi i fewn i’r trap [“Longworth trap”] ac os dach chi’n lwcus mae’r annifeiliaid bach yn cael eu denu gan y bwyd, a dach chi’n dod yn ôl yn y bore a gweld be sydd gennych chi.  Wel, dyna’r damcaniaeth.  Ond wrth fynd yn ôl, bore Sul, ar ol codi’n gynnar - doedd dim byd wedi mynd i ddim un o’r trapiau.  

Dydy’r warchodfa ddim yn bell i ffwrdd - dim mwy na dwy filltir a hanner, felly doedd o ddim yn broblem picio drosodd nos Sadwrn i ddysgu sut i osod y traps, a phopeth yn dawel a hardd ar nos braf yn y Gwanwyn:

Mae criw bach arall yn trio eto heno a bore fory a gawn ni weld os bydd gennyn nhw fwy o lwyddiant!

Mi faswn wrth fy modd yn cael gweld un o’r dwrgwn sydd yn byw yna, ond dydy nhw ddim yn cael eu gweld yn amal - a swn i’n tybio mai  falle ond un par sydd yna.  Dwi ddim yn siŵr - a mi fyddaf yn chwilio i weld, ond dwi’n meddwl bod tirogaeth eitha mawr gan y dwrgi.  Serch hynny, mae’n braf gwybod eu bod nhw o gwmpas.  Yn ogystal a’r dwrgwn, dan ni’n gwybod bod llwynogod, moch daear, ceirw, cwningod, wiwerod, llygod [mathau wahanol] a chwistlod [?] yna, ond doedden ni ddim yn meddwl bod na cathod o gwmpas tan i un o gamerai a osodwyd dros nos ryw wythnosau yn ol tynnu llun o gath.

A bore ddoe, pan aethon yn ol i agor y trapiau, 'roedd y lle mor heddychlon a hardd

Dechrau mis Mai yn yr ardd

Dyma ni ar ddechrau fis Mai; amser hyfryd o’r flwyddyn, yn yr ardd ac allan o gwmpas.  Dwi ddim wedi bod yn llwyddianus iawn gyda cadw’r blogio ’ma yn mynd - ond ’falle dyma dechrau newydd arni: cawn gweld.

Yn yr ardd llysiau, dan ni yng nghanol be mae’r Saeson yn galw yn “hungry gap’, lle mae llysiau llynedd wedi gorffen, a llysiau eleni dim wedi dechrau.  Felly, dwi newydd casglu’r spigoglys ola, ond mae’r spigoglys newydd yn fach, fach, fach:

Mae’r shallots yn dod ymlaen yn dda - er gwaetha’r sychder [mae Ebrill wedi bod yn sych, sych, sych, a dwi wedi gorfod dyfrio]

a hefyd y ffa llydan.  Bydd y rhain yn dechrau bod yn barod yn fuan.  Wrth meddwl, dydy o ddim yn wir bod na ddim byd ar gael; mae’r rhiwbob wedi bod yn dda - ond dim llawer o help os mai llysiau dwi isio - a mae’r salad yn y tŷ gwydr wedi bod yn eitha da hefyd.

Mae’r gŵyl banc yn amser ddelfrydol i ddal i fynny.  Gan bod wythnos diwethaf mor oer, gyda barrug yn ogystal a gwynt main, creulon, wnes i ddim wasgaru’r courgettes, neu’r ciwcymber a.y.y.b.  Ond mae ddwy res o foron yn y tŷ gwydr, a betys, spigoglys a radisys yn yr ardd, a tatws.  Digon i’w wneud, o hyd.  A yn mae’r ardd flodau yn dod ymlaen hefyd.  Dyma rhai o luniau.

Taith cerdded: "Shropshire Way": rhan 1

Mae’r gwanwyn yn ei anterth rŵan, yn yr ardd.  A felly hefyd roedd hi ar y taith cerdded, wythnos diwethaf, gyda ffrindiau, yn cerdded rhan o’r “Shropshire Way”. 

Cerdded o Church Stretton yn dechrau dydd Llun a chyraedd Ludlow prynhawn Gwener.  Mae'r taith cyfan yn llawer hirach - ond gyda dim ond pum diwrnod a phawb yn ei oedran, roedd hyn yn ddigon i ni.

Dyma taith dan ni’n gwneud bob blwyddyn - dim i’r un lle, ond taith lle dan ni’n cerdded bob dydd, aros mewn gwestŷ dros nos, a mynd ymlaen y dydd ganlynol. Mae'n cyfle i sgwrsio tra bod ni'n cerdded a dros cinio gyda'r nos, i fod allan yn y cefn gwlad, ac ymlacio - ac i gryfhau'r cyhyrau sydd ddim yn gweld bryniau yma yn MK!

’Roedd y tywydd yn garedig; dipyn yn oer a gwyntog ar y bryniau, ond daeth yr haul allan yn aml.  A rywsut mae ychydig o dyddiau i ffwrdd o’r byd bob dydd, mewn llefydd yfryd yn bwydo’r enaid.

Dyma ychydig o luniau.  Mwy yn rhan 2!

Gŵyl Arall

Mae’r Gŵyl Arall yng Nghaernarfon mor bwysig yn fy mywyd Cymraeg a Chymreig.  Cyfle i wneud pethau diddorl a dysgu pethau gwahanol i gyd drwy gyfrol y Gymraeg.  [Peth prin yn fy mywyd yn MK!]

Eleni, roedd gormod yn digwydd i fi eu gofnodi i gyd yma.  Felly, ynglyn a’r post yma, beth bynnag, dwi'n son am daith gerdded hanesyddol gyda Rhys Mwyn, arecheolegydd lleol.  Dwi wedi bod ar sawl daith gyda Rhys, a ddoe cael cipolwg ar archeleg diwydiannol Caernarfon oedd dan sylw.  Felly, be ddysgais?

1. Bod pobl Caernarfon yn barod i fynd am daith cerdded mewn tywydd eitha gwlyb!
2. Bod y cei llechi - lle fues i’n chwarae pan yn blentyn - ddim yn bodoli cyn y ddeunawfed ganrif
3. Bod llawer o’r adeiladau sydd ar hyd y cei wedi cael eu ddefnyddio gan cwmni peirianneg De Winters, a sefydlodd ffowndri yn y lleoliad yn creu beth bynnag oedd angen ar gyfer y ddiwydiant llechi.  [Yn ôl wikipedia, Owen Thomas a oedd wedi adeiladu’r ffowndri].
4. De Winters oedd yn gyfrifol am adeiladu rheilffordd Nantlle I gario’r llechi mewn wagenni o’r chwareli yn Nyffryn Nantlle I Gaernarfon.  Roedd y wagenni yn cael eu tynnu gan geffylau.  Agorodd Rheilffordd Nantlle yn 1828.

Heddiw, mae’n bosib o hyd gweld olion y cledrau o’r reilffordd – fel yn y lluniau nesaf.  

[Mae'r ail llun yn dangos lle maent yn gweithio ar yr  'ynys':  llawer o gynlluniau ar gyfer y cei llechi. ].  Ond fel llawer o bethau diddorol, yn aml dan  ni ddim yn sylwi beth sydd o’n gwmpas ni.

Gwanwyn, dydd Gwyl Dewi a hel atgofion...

Dwi wastad yn meddwl bod Gwanwyn ar y ffordd erbyn dydd Gwyl Dewi.  Ac am unwaith roedd heddiw yn sych, a roeddwn i'n hel atgofion am dydd Gwyl Dewi pan r'on yn blentyn yng Nghaernarfon.  Dwi'n cofio cerdded i'r ysgol gan gwybod ein bod ni'n gorffen ysgol hanner dydd - a cael dod adref, a'r pleser o gerdded gan rhagweld y prynhawn rhydd i ddod.  Ac wrth sôn am y gorffenol, mi ddois ar draws hen luniau wrth twtio.  Dyma un o'r siop teuluol ar y maes yng Nghaernarfon.  

Dwi ddim yn siwr pryd cafodd y llun ym ei dynnu, ond fel gwelwch roedd digon o hysbysebu ar yr adeilad!  W.J.Owen oedd enw'r siop - "Corn & Seed Merchants" oedd hi.  Mae'n anodd gweld yr enw yn y llun, ond mae enw Harpers [drws nesaf dwi'n meddwl?] yn  amlwg yn y llun nesaf - lle 'r ydwi ym mreichiau Anti Glad, bron ty allan i'r siop. 

Erbyn y chwechdegau fy nhad, fy modryb, Anti Glad, a weithiau 'Wili Vaughan', cefnder fy nhad, odd yn rhedeg y siop. A dyma llun fy nhad yn gweithio ty fewn i'r siop:

Dydy o ddim yn llun da iawn. Mae dydd Gwyl Ddewi yn arbennig o hyd a mi fyddaf yn mynd yn ôl i Gaernarfon am y benwythnos i gymryd rhan yn y Gŵyl ddewi Arall sydd ymlaen.  Edrych ymlaen.