Lluniau o'r Gwyl (Arall 2014)

 A dyma ychydig o luniau o'r Gwyl - dipyn bach yn well na'r rhai a dynnais gyda'r iPhone

Calon y Gwyl: Palas Print yn y glaw.

Ac Angharad Tomos yn siarad am y sefyllfa ofnadwy ym Mhalesteina, yn y pabell yng ngardd Palas Print

A mond chwinciad o'r dre, piod y mor (oystercatchers) yn bwydo yn y Foryd (lle gwych o ran adar).

A dyma Mari Gwilym, Gareth Thomas (yr awdur) a Dafydd Gwilym, yn ystod lawnsiad "A Welsh Dawn".

A'r cymylau drow y Menai yn gaddo glaw…

A rhan o'r hwyl a sbri ty allan i'r Anglesey (o'r lon 'dros yr Aber').  Edrych yn fach iawn i gymharu a'r castell tydi?

Gwyl Arall 2014

Mi ges i amser wych yn yr Wyl Arall eleni.  Os dach chi ddim yn gyfarwydd a’r Gwyl Arall, digwyddiad blynyddol yng Nghaernarfon - gwelir yma.  Eirian o “Palas Prints“ ydy yn o’r grwp bach sydd yn ei drefnu bob blwyddyn.

Roedd gymaint i weld, glywed a gwneud.  Dechreuais i gyda darlith John Davies am y  perthynas rhwng y Y Cymry a’r Gwyddyl, yn gnolbwyntio ar diwedd y deunasfed ganrif a dechrau’r ganrif diwethaf, a fel arfer gyda gwaith John Davies, diddorol iawn.  Siaradodd am patrwm y wlad (pwy biau’r tir a.y.y.b.); crefydd, iaith a diwydiant: roedd rhai o’r elfenau yma i’w gweld yn debyg rhwn Iwerddon a Chymru, ond nid felly wrth edrych eto ar y sefyllfa.  Tybed os oes rhyebeth wedi ei sgwennu ganddo?

Mwynhais hefyd gwrando ar Bethan Wyn Jones yn trafod planhigion meddyginaethol. Roedden ni mewn pabell yn yr ardd (palas Print) a’r glaw yn pistillio - ond dim ots.

Ar ol gwrando ar Ifor ap Glyn yn  holi’r Awdures Kate Crockett am ei llyfr diweddaraf am DylanThomas  a’i berthynas efo’r iaith Gymraeg, prynais y llyfr, a mae o, gyda llawer eraill, yn eistedd yn barod i fi dechrau arnynt.  Ond wnes i ddim lwyddo i fynd ’r digwyddiadau eraill am DT.  

Mi faswn wedi hoffii gwrando ar fwy o gerddoriaeth.  Roedd bandiau yn chwarae ty allan i’r Anglesey trwy y Gwyl.  Gwrandawais ar Gwenno Saunders  (a oedd dim ty allan i’r Anglesey ond mewn tafarn) am dipyn a mi wnes i aros dros y nos Sul i glywed Steve Eaves - gwych.  

Ond roedd gymaint o bethau ymlaen yn cynnwys noson o farddoniaeth, storiau a chaneuon am y Rhyfel Mawr gan y Prifeirdd Myrddin ap Dafydd a Twm Morys a clywed Dafydd Wigley yn son am ei berthynas drwg dros y dwr - Murray the Hump.  Stori rhyfeddol.

Swn i wedi hoffi mynd am daith cerdded gyda Emrys Llewelyn gyda’r enw  LLongau llongwrs a hwrs! Wel, mae dipyn o hanes i’r dre.  Ac doeddwn i ddim yn medry mynd i glywed canu gwrin Gwyneth Glyn ac eraill ar cwch (senio’n hyfryd) oherwydd cyfarfais gyda hen ffrind ysgol - a oedd hynny hefyd yn hyfryd.

Roedd fy ffrind Gareth yn lawnsio ei nofel, a Welsh Dawn a mi roedd y lawnsiad yn boblogiadd a fywiog, gyda Dafydd Wigley yn gofyn cwestiynnau i Gareth, a Gareth a Mari gwilym yn darllen rhan o’r llyfr.  Stori am genhedlaeth ifanc a ddaeth a gobaith newydd i’r iaith Gymraegyn ystod y 1950au.  A stori wedi ei leoli yn Nyffryn Nantlle, lle’r oedd (y fachgen) Gareth yn byw  am ychydig o flynyddoedd yn ystod y pumdegau.

Moulsecomb Forest Garden

Mi roeddwn in yn Brighton bythefnos yn ol.  Ac ar bore  Gwener, mi es i ymweld ag ardd:  “Moulsecomb Forest Garden“ sydd wrth yml yr orsedd yn Moulsecomb, ardal o Brighton.  R’on i’n digwydd bod ar campws (Mulsecomb) Prifysgol Brighton - sydd yn agos iawn, a roedd gan yr ardd diwrnod agored.

Mae’r ardd yn wych - yn tyfu llysiau gyda cymorth pobl gwahanol o’r cymuned: rhai oedolion gyda anablau dysgu, pobl ifanc eraill sydd ddim yn mynd i ysgol arferol ar hyn o bryd, a disgyblion o ysgolion o gwmpas yr ardal, yn ogystal a gwirfoddolwyr a.y.y.b.   A mae nhe hefyd yn cynnal bob fath o ddigwyddiadau yna hefyd.  Yn ddiweddaf, mae’r prosiect wedi bod yn adeiladu tŷ: ond dim unrhyw tŷ, ond tŷ gwyrdd - a roedd Russell, sy’n gyfrifol am y prosiect yma yn esbonio pa mor anodd ydy dod o hyd i  adnoddau gwyrdd.  Mae’r waliau wedi eu gwneud o forglawdd (? “cob“ yn Saesneg) traddodiadol  a’r to o wair lleol.  Dyma llun o rhan o’r tŷ ac o Russell:

A dyma llun o’r ardd (yn anffodus mi roedd o'n bwrw ar y pryd…). 

Mae bob math o weithredau yn digwydd yn yr ardd: yn cynnwys coginio a gwaith coed: dyma llun o’r gweithdy gwaith coed:

Da, te? A mae ’na fwy o wybodaeth am yr ardd ar ei blog nhw

A dyma ty arall, gwellt, a chafodd ei gwbwllhau yn gynhrarach

Yn ol yn yr ardd: cnwd cynnar

Cnwd Cynnar 

(Neu Gynnar? Cywirwch fi, plîs!)  Beth bynnag, ar ol bod i ffwrdd am ychydig o ddyddiau, pan ddes yn ôl - roedd gymaint o’r ffrwythau yn barod, neu ar fin bod yn barod.  Dyma mafon a rhai aeron las (?? blueberry).  Dydyn nhw ddim wedi bod mor dda eleni - ond wedi

dweud hynny, dan ni ddim wedi gorffen y rhai yn y rhewgell!

Ac ylwch be oedd ar y mafon - yn gafael yn dyn!

A dyma’r eirin cyntaf:  Czar ydy’r rhain - a mae nhw’n flasus.  

Dydyn nhw ddim yn barod eto - ond mi fydda nhw yn fuan - a   mae gennyn ni rhai sydd o hyd yn y rhewgell.  Felly, amser i fwyta nhw i fynny. (Dwi'n hoff o goginio nhw mewn gwin)

A dyma’r siap sydd ar y ffrwythau eraill. 

 I  gyd yn dod ymlaen yn dda.  Dydy’r gellyg ddim yn edrych mor dda: un problem gyda tyfu ffrwythau organic - mae gymaint o glefydau mae nhw’n medru cael - a fel arfer - yr ateb (onibai eu bod nhw’n edrych yn ddifrifol ydy laisser faire.

Y taith i'r gwaith

O’r diwedd, mae’r glaw yn disgyn a dwi’n falch.  Ar ôl penwythnos stormus, gyda glaw trwm a wnaeth ddim fynd i’r pridd, cawsom wythnos sych, haelog a poeth.  yr wythnos diwethaf.  Mi roedd hwn yn ardderchog am beicio i’r gwaith, ond dim mor dda i’r ardd, ac erbyn nos Iau roedd rhaid dyfrio’n ddrwyadl.  Felly dwi’n croeso’r glaw heddiw, dydd Sadwrn.  Cael aros yn fy ngwely yn sgwennu hwn a, mewn munud, yn gwrando ar Galwad Cynnar.  Da, te? (Ond gan fy mod yn gwrando ar iRadio mae'r rhaglen yn mynd a dod wiethiau)

Dwi wedi tynnu ambell lun wrth teithio i’r gwaith.  Fel fy mod wedi dweud o’r blaen, mae’r taith (ar beic) yn bleser am y ran fwyaf.  Dwi’n mynd heibio ddwy lyn, “Tongwell“ a “Willen“ a mae o’n werth gweld pa adar sydd ar y ddwy.  Wedyn, ar hyd yr afon.  Felly dwi’n edrych allan i weld beth sydd o’r gwmpas.  Yr wythnos yma, sylwais bod mor wenoliaid gyffredin yn eistedd yn yml un llyn, a tynnais ambell llun.  Dyma un ohonnyn nhw:

A dyma rhai o'r adar bach sydd o gwmpas:

Elyrch bach a

cywion hwyaden gyda'u mam

A dyma un o’r blanhigion sydd i’w gael ar hyd yr afon.

Dydy o ddim yn gyntefig, a mae o wedi dod i fod yn broblem,  “Himalayan balsam“ yn Saesneg: oes enw Cymraeg? Yn bendant mae nhw'n ffynnu ger yr afon.

Nantgwrtheyrn: Tre'r Ceiri a'r Cwrs

Dwn i’m lle mae’r amser wedi mynd ers dod yn ol o’r Nant ychydig dros wythnos yn  ôl, ond wrth gwrs mae llawer o amser yn mynd gyda’r ardd - a digon i wneud ar ol bod i ffwrdd am wythnos.  A mae gwaith yn brysur hefyd.  Beth bynnag, dwi eisiau cofnodi dipyn am y cwrs ei hun ac am Tre'r Ceiri.

Ond tair diwrnod parodd y cwrs, ond mi aethon ni i’r Nant ar y dydd Sul a felly cawsom dydd Llun yn rhydd i wneud beth mynon - a wnaethon ni ddim adael tan bore Gwener.  Gan fod yr haul allan a’r tywydd mor braf, cyfle i gerdded i Dre’r Ceiri ar y ddydd Llun felly.  Rhaid dweud, wyddwn i ddim bod y lle mor agos.  O’r maes parcio ar ben y bryn (ryw 25 minud mwy o’r Nant ei hun), mae’r taith cerdded yn cymryd llai nag awr i gyrraedd Tre’r Ceiri (gan cynnwys colli’r llwybr unwaith - a dim yn mynd yn gyflym).  Dach chi’n gwybod sut dach chi’n cael llun yn eich pen am rywun neu rywle, a dydi’r realiti ddim byd tebyg?  Dwn i ddim yn union be r’on i’n disgwyl, ond dim be welson ni.  Mae’r olion yn wych, gyda’r waliau mewn llefydd reit uchel - tair troed, efallai?  A mae'r tai yn agos iawn at eu gilydd - felly cymuned glos efallai, ond efalla mai ond aros yna rhan o'r amser oedden nhw.  Beth bynnag, dyma dau o’r lluniauyn dangos olion dau o'r tai:

A mae na tyllau bach wedi cael eu gnweud mewn rhai o'r cerrig, fel yn y llun nesaf:

A dyma mynedfa:

A’r golygfeydd! Gan fod ni yna yng nghanol y dydd, doedd y golau dim yn dda iawn am tynnu lluniau - ond mi gerddais i fynny eto ar y nos Fawrth, yn  dechrau tua hanner awr wedi saith, a felly roedd y gloau llawer mwy gynnes.  Nes i ddim fynd reit i’r copa tro yma, ond dyma rhai o’r lluniau o’r nos Fawrth.  (Felly dim o'r copa ond nes i lawr):

Mae’n anodd meddwl o le fwy hyfryd i eistedd, gyda’r haul yn dechrau mynd i lawr.

A roedd y cwrs ei hun yn ardderchog hefyd.  Mi wnaethon dipyn am Gymraeg Ddoe a Heddiw, mewn tri rhan - diddorol iawn,    cryn dipyn am farddoniaeth, a trwy hyn, mi ges i fy nghyflwyno i feirdd gyfoes nad o’n i’n gwybod amdanyn nhw: digon o drafod: hoff caneuon a llyfrau. Hefyd cawsom ymweliad gan Siân Northey (awdures Yn y Tŷ Hwn a llawer o lyfrau eraill), a trafodiaeth difyr am ei llyfrau hi a llawer o lyfrau eraill, a gan Menna Medi yn siarad am ei barddoniaeth.  Felly gwibiodd y dyddiau heibio.

Cymraeg yn Nant Gwrtheyrn: natur

Mi ges i amser mor dda yn y Nant fel dwi ddim yn gwybod lle i ddechrau ar y post yma!  Efalla DIM gyda'r cwrs (a oedd yn ardderchog!) ond gyda'r natur.  R'on yn gwybod ei fod yn safle gwych - ar ol cerdded ar yr arfordir yna yn ol ym mis Ionawr - ond wyddon i ddim ei fod o mor, mor ardderchog.  Felly, efallai arwydd da oedd gweld y llwynog wrth i ni gyrraedd nos Sul diwethaf.  Yn fama, yn Milton Keynes, mae'r llwynogod i'w gweld yn y ddinas yn arferol, yn enwedig gyda nos.  Mae boblogaidd mawr o gwningod, a fel mewn dinasoedd eraill, bydd y llwynogod yn chwilio am fwyd ymysg sbwriel.  A dyna be 'roedd y llwynog yma yn gwneud.  Ond rhan o'i gynffon a'i gefn sydd i weld.

A dyma fo ar ol cael tamaid o fwyd:

Roedd llawer, llawer o adar o gwmpas hefyd, yn cynnwys: brain goes goch; cigfrain; y ddringwr fach; llwydfron, yr ehedydd; y siglen fraith; gwennoliaid a gwennoliaid y bondo (ac adar cyffredin eraill).  Mae rhai o'r rhain yn gyffredin yn lleol, hefyd wrth gwrs, ond dim, wrth gwrs, y frain goes goch.  Roedd rhaid cerdded i fynny'r bryn i drio cael lluniau. a mi roedd o'n oer a gwyntog.  Dydy'r lluniau ddim yn dda, ond roedd yn fraint cael gweld yr adar yma.

Felly roeddwn yn falch fy mod i wedi mynd gyda'r sbinddrych dda, a'r camera 'gorau'.  A dyma ddau lun arall, o'r llwydfron (rhyfedd te, gan gwyn ydy'r bron?) a'r gwennol: