Cymraes yn MK: mynd i weld Y Tŵr yn Llundian gyda'r Grwp Darllen Llundain

Mae o wedi bod yn gyfnod brysur iawn i’r hanner ohonof i sy’n Gymraes.  Dydy Milton Keynes ddim yn llawn o bobl Gymraeg ond, fel dwi wedi dweud o’r blaen, fasech chi’n synnu faint sydd o gwmpas. Mae MK hefyd yn ddigon agos i Lundain – felly roedd o’n bosib mynd i weld Y Tŵr, yn Llundain, yn ôl ym mis Chwefror.  Y cwmni Invertigo, oedd yn gyfrifol am y gynhyrchiad o Saer Doliau, oedd hefyd yn cynhyrchu y Tŵr, gyda dau actor a welson ni yn  y Saer Doliau:Catherine Ayers a Steffan Donnelly a’r un cyfarwyddwr, Aled Pedrick.  Roedd yr adolygiadau yn bositif iawn: gwelir adolygiad o'r Daily Post yma  ac adolygiad o'r perfommiad yng Nghaerdydd yma .

Mi es i yna i weld y drama gyda cyfeillion o’r grŵp darllen Llundain yn theatr yr Arcola, ac yn ein cyfarfod nesaf, y Tŵr (y llyfr ac y ddrama) oedd y pwnc.  Daeth 8 ohonon ni i’r gyfarfod yna.  Wnes i ddim cymryd nodiadau, ond dwi’n meddwl ei fod yn gywir i ddweud ein bod i gyd wedi mwynhau y ddrama, er bod y gair ’mwynhau’ efallai ddim yn addas.  Roedd rhai ohonyn ni wedi teimlo’n emosiynol ar ddiwedd yn ddrama. Ac er bod rhai ohononi hefyd yn meddwl bod y ddrama wedi dyddio mewn sawl ffordd, eto roedd o yn bwerus, ac yn gnweud i ni feddwl am amser, a threiglad amser a sut bod pethau yn newid dros amser hyd yn oed pan mae nhw’n aros yr un fath.

Yn bendant, mae o’n fraint medru mynd i weld ddrama Cymraeg o’r safon yma yn Llundain a gobeithio bydd  Invertigo yn ystyried cynhyrchu ddrama Cymraeg eto cyn rhy hir.

Rhwng Gaeaf a Gwanwyn

Y prynhawn yma mae’r glaw yn pistillio i lawr - a llawer gwell swatio ar y soffa na mynd allan i gerdded y ci (lle mae fy ngŵr ar y funud.  Ond dwi’n medru osgoi’r cerdded oherwydd 1) es i allan am awr ben bore a 2) mae gen i glun boenus).  Felly does dim modd mynd allan i’r ardd - a dim llawer o chwant i fynd i’r tŷ gwydr chwaith.

Ond o’r diwedd, ddoe, mi rhois hadau letys i fewn, a rocet, a dechrau clirio gwely yn y tŷ gwydr ar gyfer hadau salad.  Dan ni wedi cael rywfaint trwy’r gaeaf, ond, fel gwelwch chi, dydy’r dail ddim yn edrych mor dda erbyn hyn.  Amser i ddechrau o’r newydd.  Ond gan fy mod i’n defnyddio’r pridd yn y tŷ gwydr trwy’r blwyddyn bydd rhaid rhoi dipyn o faeth i’r pridd cyn dechrau eto.   Ond o leiau mae’r hadau wedi mynd i fewn.

A roedd un greadur fach yn dechrau deffro yn y tŷ gwydr hefyd.  Llyffant wedi bod yn aeafgysgu dan darn o babur brown trwchus - un a oedd yna i gysgodi’r pupurau yn y tywydd rhewllyd.  

Roedd o i weld fel ei fod am ddeffro, ond rhois y duvet yn ôl amdano.  A falle, unwaith mae o wedi deffro bydd yn awyddus i fwyta’r malwod a ballu yn y tŷ gwydr.  Dwi’n meddwl bydd na grifft cyn bo hir.  Dwi wedi gweld llyffantod yn symud yn y pwll  yn barod.  Tua dechrau mis Mawrth, fell arfer, bydd y grifft yn ymddangos.

Allan ar y comin bore ’ma roedd y tywydd yn ddigon braf, ac yn oer.  

Roedd y pwll yn y fan yma wedi rhewi eto, a’r gwynt yn oer, ond digon o haul bore ’ma - a’r cydyll coch yn hela eto (ond yn troi ei chefn ata i heddiw).  Ond mae’r ehedydd wedi bod yn canu ers wythnos diwethaf, felly dwi’n gobeithio bod Gwanwyn ar y ffordd.

Gwledd o gyfryngau Cymraeg

Dychmygwch eich bod yn beicio adre o’r gwaith ar noson oer ym mis Chwefror, a bod hi’n dywyll…… dyna be dwi’n gwneud fel arfer, ac yn y gaeaf allai fod yn ddiflas.  Ond gyda’r iphone (neu unryw ffôn “smart“), gallaf wrando ar bodlediau wrth beicio (a na, dwi ddim yn meddwl ei fod yn beryglus oherwydd dwi ond yn beicio ar llwybrau ar gyfer y beic, ac yn ffodus mae digon ohonnyn nhw yn MK).  Ac yn ystod y bythefnos diwethaf, dwi wedi cael gwledd!

Y rhaglen dwi’n gwrando arno mwyaf ydy Dewi Llwyd ar fore Sul.  Mae ei westeion o wedi bod yn ddiddorol tŷ hwnt.  Dwi wedi sôn yn barod am wrando ar Bethan Gwanas - a mae hi yn pwysleisio’r pwysicrwydd o gael bobl i ddarllen yn y Gymraeg: mae hi’n dweud ei bod hi wedi dechrau sgwennu ar gyfer y fath o berson sydd ddim yn darllen yn y Gymraeg fel arfer. Ar ôl gwrando ar Gareth F Williams, gwestai penblwydd arall ar raglen Dewi, sylwais ei fod o hefyd yn frwdfrydig dros y iaith, a dros cael pobl infanc i ddarllen yn y Gymraeg.  Yn ogystal a darllen bob llyfr Bethan Gwanas dwi’n meddwl fy mod wedi darllen bron bob lyfr gan Gareth Williams hefyd, a mae’n amlwg o’r gyfweliad gyda Dewi, bod llawer fwy o lyfrau ar y gweill! Ond cyn darllen mwy, bydd raid i fi ddarlle Awst yn Anogia, sydd yn eistedd ar y silff.  Mae rhai yn honni mae hon ydy’r nofel gorau yn y Gymraeg!

Wythnos diwethaf roedd gwestai arall arbennig (rhaid bod pobl diddorol iawn yn cael eu eni ym mis Ionawr a Chwefror!)  Tro Duncan Brown oedd o, naturiaethwr hynnod diddorol.  Cefais y fraint o gyfarfod a fo pan roeddwn yn Nant Gwrtheyrn haf diwethaf, ac ers hynny, dwi’n cyfrannu lluniau bob hyn a hyn i’r wefan Llên Natur.

A tra mae awdurion a naturiaethwyr yn siarad ar Radio Cymru, mae rhagleni da wedi bod ymlae ar S4C hefyd.  Dwi wedi mwynhau gwylio “Arctig Gwyllt Iolo Williams“.  Ac yn nes at fy milltir sgwar, dwi’n lwcus cael digonedd o lefydd i wylio bywyd gwyllt yn lleol.  Dwi ddim wedi cael  llun da o’r cudyll coch eto - ond dyma’r llun diwethaf.

Llwybr rhewllyd

Dwi wedi llwyddo i feicio i'r gwaith bron bob dydd dwi'n mynd i fewn (ond gweithio 3 diwrnod yr wythnos rwan) trwy'r gaeaf hyd at hyn, ond bore ddoe, wnes cangymeriad wrth feddwl bod y llwybrau yn glir o farrug a rhew.  Roedd y rhan fwya yn iawn, ond weithiau roedd rhaid cerdded - dyma rhan llithrig!

Dewisiais peidio a beicio'n ol ar y llwybr - gobeithio bydd digon da i dod a'r beic adre heddiw!

Dechrau’r tymor garddio

Dwi ddim wedi edrych i weld pa hadau sydd gen i ar ôl eto, ryw fath o “audit“, am wn i, cyn prynu mwy o hadau.  Ond, ar ddydd oer, dydd Sadwrn, mi es gyda ffrind i’r ganolfan garddio yn Buckingham i brynu tatws i blanu.  Dim y lle agosaf ydy’r canolfan yma, ond mae o’n dda ar gyfer prynu tatws, gan fod gymaint o ddewis. (Ond aethon ni cyn y benwythnos tatws - dim isio mynd pan oedd o mor frysur!)

Mae o’n hawdd prynu gormod, felly ond tri fath wnes i brynu; dydy’r ardd ddim yn ddigon fawr i blannu ormod o tatws: felly “pink fir apple“:

a “international kidney“ 

am fy mod yn hoff iawn o’r rhain.  Yr “international kidney“ ydy’r math dach chi’n cael os dach chi’r prynu tatws newydd Jersey.  Hefyd dwi isio prynu rywfaint o tatws “Sarpo“ sydd wedi eu datblygu fel bod nhw yn llai debygol o cael yr haint “blight“.  Ond, be doeddwn i DDIM yn gwybod, oedd bod yr ymchwil yn cael eu gwneud yng Ngogledd Cymru - gwelir fama.  Prynais rhywbeth tebyg - Sarpero, sydd i fod yn dda os does dim digon o law.

Eleni roedd y shibwns (dim yn siwr o’r gair gorau am shallots) yn anobeithiol.  Dydyn nhw ddim yn dda mewn tywydd sych a phoeth.  Ond, dwi am drio eto, felly dwi wedi prynu dwy fath o shibwns hir: dwi’n hoff iawn o goginio gyda nhw, ond dim y rhai bach sydd yn annodd eu drin.  A dyma rhai mae fy ffrind wedi rhoi i fi, rhai a oedd hi wedi tyfu eleni.  

Edrych yn dda ac yn flasu'n dda hefyd.  

Neithiwr cawsom haen fach o eira, dim llawer, ond digon i'r ci fwynhau ei hun yn yr eira.  Mae o'n amlwg bod yr ogleuon yn dda

The Big Garden Birdwatch

Mi gymerais ran yn y Big Garden Birdwatch heddiw; digwyddiad blynyddolyn cael ei redeg gan yr RSPB, lle mae pobl yn cyfri’r fath a’r niferoedd o adar sydd yn dod i’r ardd neu i barc leol dros awr,  Er bod amrywiaeth o adar yn ymweld â’r ardd trwy’r blwyddyn, dwi wedi darganfod dros y blynyddoedd bod llawer ddim yn dod pan dwi’n cyfri fel hyn.

Doedd heddiw ddim yn wahannol iawn.  Roedd o’n well na’r amser welais i ddim byd.  Heddiw, gwelais 2 ddrudwy, 1 robin goch, 2 fwyalchen, 2 titw tomos las, a 2 llwyd y gwrych.  Dim byd arall yn dod i fewn i’r ardd dros yr awr dan sylw.

Ond mi wnes i wneud nodyn o’r adar a welais ben bore wrth cerdded y ci.  Dyma’r rhestr:

corhedydd y waun; titw tomos las, titw mawr, brân, crëyr las; gwylanod ben ddu, jac y do, siglen fraith, drudwy, nocell werdd, hwyaid gwyllt, ji-binc  a glas y dorlan.

Mae ’na ddigon o fywyd gwyllt o gwmpas os dach chi’n edrych, er weithiau mae ’na aderyn dwi ddim yn gweld am sbel, fel glas y dorlan - ac yn aml, chwibio heidio bydd yr aderyn.  Dim ond ychydig o flynyddoedd yn ôl wnes i ddysgu bod adar yn symyd o gwmpas tŷ fewn i’r wlad o dymor i dymor.  Felly mae aderyn fel corhedydd y waun, aderyn sydd yn gwneud i fi feddwl am dir uchel fel corsdir, yn dod i lawr o’r ucheldiroedd yn y gaeaf.  Mae rhai eraill un gwneud hyn hefyd, fel y gylfinir sydd weithiau yn symyd i lan y môr, ac y lleol, mae’r cornchwiglen yn symyd o’r caeau lle mae o’n nythu i ymyloedd y llynnoedd.  Y tro cyntaf i fi sylwi ar y corhedydd y waun yn y caeau dim rhy bell o’r tŷ, ron i wedi drysu, yn meddwl - mae’r rheina yn edrych fel corhedydd y waun, ond mae nhw yn y lle anghywir - ond na, mae nhw’n symyd yn y gaeaf.

Dan ni wedi bod yn ffodus iawn yn fama gyda’r tywydd: mae bron bob dydd wedi bod yn sych (ac yn aml yn heulog) am wythnosau, er iddi fod yn oer a rhewllyd weithiau ac yn bwrw dros nos yn aml.  Felly dwi wedi bod yn cymryd mantais a wedi bod allan ar y comin, yn y warchodfa natur, ac wrth y llyn i weld be sydd o’r gwmpas.  A’r gorau oedd gweld coch y berllan (dim aderyn dan ni’n gweld yn aml o gwmpas fan hyn, o gwbl) a dwy garw mwntjac.  Dydy’r rhain ddim yn brin yn fama, (dwi ddim yn meddwl) ond mae nhw’n swil.

Beicio,, rhaglen Dewi Llwyd a Bethan Gwanas

Un fantais mawr o decnoleg pan 'dach chi eisio cael gafael ar y Gymraeg yn Lloegr ydy'r bodolaeth o amrywiaeth o bodlediau Radio Cymru - ac os dach chi'n beicio i'r gwaith fel ydw i, cyfle ardderchog i gadw i fynny gyda'r Cymraeg. Un rhaglen dwi'n gwrando arno yn aml ydy rhaglen Dewi Llwyd ar fore Sul - dwi'n hoff o'r cymysgiad o bethau gwleidyddol, ddiwyllianol a hefyd gwrando ar y cyfweliad gyda'r gwesteion.  Wrth dod adref ar noson dywyll, oer, nos Iau, roedd bleser arbennig i ddod: Bethan Gwanas oedd y gwestai.

Mae Bethan Gwanas wedi bod yn ddylanwad pwysig arna i ers i fi ddechrau ailddysgu.  Wrth siarad â Dewi roedd hi'n dangos ei hangerdd tuag at lyfrau yn gyffredinol ac yn son am y ffordd mae hi wedi bod yn brwydro i gael fwy o ddarllenwyr Cymraeg i ddarllen yn y Gymraeg, ar ôl sylwi nad oedd ei ffrindiau yn darllen llyfrau Cymraeg.  Pan ddes i yn ol i'r Gymraeg, yr unig llyfrau ro'n yn cofio darllen pan yn blentyn oedd Llyfr Mawr y Plant (yn ôl fy nghof i roedd copi yn bron bob un tŷ yn yr ardal), ac O Law i Law, llyfr a ddarllenais yn yr ysgol, ond doeddwn ddim yn cofio dim byd am y llyfr honno.  Felly ar ol dechrau gyda lyfrau i ddysgwyr, roedd llyfrau Bethan yn lle wych i ddechrau ar llyfrau Cymraeg.  A dwi wedi parhau i ddarllen ei llyfrau hi trwy'r blynyddoedd.  Dwei'n eitha sicr fy mod i wedi darllen bob un (yn cynnwys llyfrau i blant, hefyd: dwi wastad wedi hoffi darllen llyfrau plant, a mae llyfrau Bethan yn arbennig o dda).

Felly, dwi'n gobeithio'n wir bod ei llyfrau wedi dod a darllen i'r rhai and oedd yn darllen llyfrau Cymraeg, ac yn edrych ymlaen i'r llyfr nesaf!