Y drew, screch y coed, a "rewinding"

Dwi newydd gorffen darllen Wilding gan Isabella Tree.  Mae’r llyfr wedi cael sylw ar Galwad Cynnar a mae Isabella Tree wedi bod ar Desert Island Discs yn eitha ddiweddar hefyd yn son am y prosiect.  Mae gymaint yn y llyfr (dwi’n dechrau ei ddarllen eto!)  a mae profiad yr awdures yn dangos yn glir sut dan ni wedi cam-drin y ddaear, a’r pridd, dros gymaint o flynyddoedd, heb wybod am y niwed ein bod yn gwneud.  Un engraifft bach – neu fawr – ydy’r coeden derw.  Ar ol i arbennigwr ymweld a’r tir lle fuodd Isabella a’i gŵr yn ffermio, esboniodd bod rhai o’r coed derw yn marw.  Maent eisio gymaint o le ac yn dioddef os ydy’r tir agos wedi cael ei aredu, a mae cwrtaith hefyd yn gwneud niwed.  Hefyd, mae’r gwreiddiau yn ymestyn yn bell, bell a felly yn medru cael eu effeithio gan tir sydd ddim i’w weld yn agos.  Ac eto mae’r dderwen mor bwysig i greaduriad gwyllt.  Yn ol Garden Organic

mae derwen aeddfed yn cynnal dros 280 rywogaethau o drychfilod.  Ond dan ni’n colli gymaint ohonyn nhw ( y derw A’R drychfilod).  Ac wrth gwrs (doeddwn ddim wedi meddwl am hyn ond mae o’n gwneud synnwyr) cafodd llawer iawn o dderw ei ddinistrio yn ystod yr ail-ryfel i wneud lle i dyfu bwyd - ac ers hynny mae gwrychoedd a coed wedi cael ei ddinistrio er mwyn gnweud lle i beirianau enfawr trin y ddaear.

Doeddwn ni ddim yn gwybod, chwaith, bod y sgrech y coed yn chwarae rhan mor sylweddol.  Roedd erthygl yn Y Guardian ym mis Medi, yn esbonio’r perthynas rhwng yr aderyn a’r coeden: mae’r aderyn yn bwyta’r mes, a felly yn cuddio nhw yn y ddaear, ac yn eu plannu.  Ond mae’r perthynas mwy gymleth na hynny, fel mae'r erthygl yn dweud.

Felly dwi wedi bod yn rhoi mwy o sylw ar y dderw sydd o’r gwmpas ni.  Does dim gymaint a hynny chwaith.  Ond fel mae hi’n digwydd, yn ymyl (ac yn ) coed derwen gwelais screch y coed ryw fis yn ol.  Dwi wedi bod yn trio cael llun da o’r aderyn hardd yma, ond maent yn ofnadwy o swil.  Llwyddais i gael ryw fath o lun, dyma fo.

A dyma’r coeden.  

Mae stâd o dai rŵan yn eitha agos, a mae o’n edrych fel bod y goeden unwaith yn rhan o wrych.  Ond pan adeiladwyd Milton Keynes, yn ffodus, diogelwyd y gwrychod, pan oedd yn bosib. Ac ar ochr arall y dderwen mae lôn bach, a mae’r gwrychoedd bob ochr yn eitha trwchus.  Ac yn ddiddorol, mae’r fan yma yn denu llawer o adar bach fel y titw gynffon hir a'r llinos werdd.

Tybed ydy’r derw gyda’r trychfilod i gyd yn cael effaith yn ogystal a’r gwrychoedd?