garddio a'r Gwanwyn

Dwi wedi bod yn gweithio yn yr ardd yn ddiweddar:  h.y. yn ystod yr adegau pan nad ydy hi’n bwrw, oherwydd bod y tywydd glawog yn parhau: ac mae hi wedi bod yn wyntog hefyd weithiau.  Ond dan ni’n ffodus yn famau.  Mae’r pridd yn eithaf ysgafn a dydy hi ddim yn dal dŵr.  Dwi wedi gwagio’r biniau compost ac wedi cael compost da i fynd ar y pridd fel haen. Mae hyn yn rhan o arddio heb balu.

Tyfais rhai pethau yn y tŷ gwydr i ddechrau.  A rŵan mae ‘r sbigoglys a’r persli yn y pridd, a’r tomatos a’r aubergines a’r pupurau yn dod ymlaen yn y tŷ gwydr ond rhaid amddiffyn yr aubergines o falwod.  A gwelais gyda boddhad bod penbyliaid yn ffynnu yn y pwll ar ôl llawer o’r grifft marw. 

 

Ac mor braf ydy gweld y bylbiau yn dod allan – dim ots be mae’r tywydd yn gwneud.  Prynais tiwlips a oedd yn newydd i fi, ac maen nhw’n blodeuo yn gynnar eleni. 

I ddweud y gwir, mae’r gwanwyn yn gynnar eleni.  Er bod y tywydd ddim wedi bod yn wych, dan ni ddim wedi cael llawer o rewogydd chwaith, ac mae hyd yn oed clychau’r gog yn dechrau blodeuo yn y parc yn y ddinas.

Y titw tomos las yn nythu

 Mae’r tywydd ansefydlog yn parhau.  Weithiau, haul a tywydd cynnes, a wedyn, mewn chwinciad, cawod eitha trwm.  Dwi wedi bod yn cadw lygad ar goeden fedwen lle fu titw tomos las yn nythu llynedd.  Welais mo’r nyth tan mis Mai - a dyma llun o’r aderyn yn gwneud ryw waith cartref, yn clirio’r nyth allan.  

Y cwestiwn oedd a fyddai’r aderyn yn dod yn ol i nythu yn yr un lle eleni?  Gwn fod adar yn defnyddio’r un blwch o flwyddyn i flwyddyn, ond mewn twll yn y fedwen mae’r nyth yma.  Felly tybed?

Cefais yr ateb yn gynharach yn y mis pan welais aderyn yn mynd i fewn ac allan o’r twll. Ond dydy o ddim yn llun da, yn anffodus.

A bore ’ma gyda’r tywydd mor oer (ar ol dydd cynnes ddoe) doedd dim arwydd o’r adar o gwbl.  Falle eu bod yn swatio'n gynnes yn y goeden.  Gobeithio byddan nhw yn llwyddo.

Gŵyl Ddewi Arall 2024 rhan 1

Mawrth 1af 2024

“Gŵyl Ddewi Arall.  15.25.  Amser i gael hoe a phanad yn Llety Arall lle dwi’n aros am y benwythnos yn ystod yr ŵyl eleni.  Wedi cyrraedd Caernarfon es i’r siop elysen a phrynais dau lyfr (ond yn hwyrach penderfynnais adael nhw yn Llety Arall).  Wedyn cinio yng Nghaffi Maes - gyda salad ardderchog.  Lle braf i wylio'r mynd a dod ar y maes.  Ers i fy lefel gliwcos dangos ei fod yn medru mynd yn uchel ac yn speicio, dwi trio bod yn ofalus iawn gyda be dwi’n bwyta“ osgoi gormod o carbs (anodd) a bwyta digon o lysiau a ffrwythau a hadau (tipyn yn haws oherwydd dwi’n gwneud llawer o hwnna’n barod).  A gwylio rhan o’r orymdaith Gŵyl Ddewi

a cael sgwrs glên â’r dyn a’i ŵyr sydd ar y bwrdd nesa ac yn dod o Beaumaris.  Taith bach o gwmpas ”pethau bychain“: arddangosfa; a wedyn i’r Anglesey, a chyfarfod a Mosh, ci defaid Kelpey o Awstralia.  Ci cyfeillgar iawn.  I Balas Print wedyn lle brynais dau lyfr: Llygad Dieithryn (hen ei agor eto) ac Amser Drwg fel Heddiw (Iwan Meical Jones),  Cael paned a gwylio’r gwylanod ac eirau ar y mynyddoedd.  Wedi tynnu ambell lun.  Dechrau da i’r penwythnos.”

Erbyn hwyrach yn y prynhawn roedd y glaw wedi cilio yn gwbl gyfan (am y tro) a cerddais wrth waliau’r dref yn edrych allan ar Ynys Môn.  Golau gwych, Dyma lun o bysgotwyr.

Mwy am lyffantod

Wel, eleni daeth y grifft yn fis gynharach na’r llynedd eleni.  A wythnos yn ol, roedd y pwll yn berwi o lyffantod yn paru ac yn neidio o gwmpas.  Dyma rhai ohonyn nhw

 er na lwyddais i gael lun fel yr un cefais ryw flynyddoedd yn ol.  

Ond roeddwn i'n gobeithio na fydden ni'n cael rhew caled wedyn.  Ond na.  Pan ddeffroais ddoe, roedd y car dan haenen go  drwchus o rew.  A’r comin yn rhewllyd iawn hefyd ond yn hardd yn yr haul.  

Erbyn hanner dydd roedd y rhew wedi toddi, ond dwi ddim yn sicr os ydy’r grifft wedi goroesi’n iach.  Yn ol google, os ydy’r grifft ond hanner yn y dŵr mae’r rhew yn gallu lladd yr ŵyau sydd hanner allan.  Felly symudais rhai o’r grifft i’r tŷ gwydr rhag ofn i’r rhew ddychwelyd.  Gobeithiaf byddan nhw yn iawn - a beth bynnag roedd digon o rifft yn y pwll: stategaeth i sicrhau bod o leia rhai yn goroesi i ddod yn llyffantod. 

Glaw, cynffonau sidan a llyffantod

Darllenais y post diwethaf a gweld ei bod yn glawio pryd hynny, a mae hi'n glawio yn ddifrifol eto bore 'ma ar ol glaw trwm yn ystod y nos.  Does na ddim llawer o ddyddiau haelog wedi bod.  Serch hynny daeth y cynffonau sidan i MK o’r diwedd a roedd mor bleserus cael eu gweld nhw.  Haid digon mawr ond yn bwydo wrth ymyl cylchfan brysur iawn ac wrth i’r loriau fynd heibio roedd yr adar yn hedfan i ffwrdd - am dipyn, beth bynnag.  Doeddwn ddim yn medru mynd i’w gweld pa oedd yr haul allan a’r golau yn dda.  Er hynny, ro’n yn eitha hapus gyda’r lluniau.  Dyma dau dwi'n hoffi.

Ac er mai ond mis Chwefror mae hi, a'r tywydd yn wlyb, mae Gwanwyn yn brysur yn nesau.  Mae' o fel petai bod y pwll wedi bod yn symud gyda'r llyffantod yn neidio o gwmpas ac yn dechrau paru.  Ond y cam gyntaf ydy hwn pryd mae’r llyffantod bach yn paru.  Mae grifft wedi dangos yn barod, ond dwi’n disgwyl mwy o gyffro a mwy o rifft yn y cam nesa pan fydd y llyffantod mwy yn paru hefyd, a gobeithio’n wir na ddaw tywydd rhewllyd, oherwydd mae’r paru yn gynnar iawn eleni.  Yn anhebyg i adar, os daw tywydd rhewllyd ar ol i’r grifft dod, does na ddim modd i’r llyffantod dodwy mwy.  Felly byddan yn cadw llygad barcud ar y grifft ac os daw rhew - bydd y grifft yn mynd i fewn i’r tŷ gwydr mewn bwced.

 Mae hi wedi bod yn glawio’n drwm heddiw, felly dwi wedi bod yn gwneud pethau yn y tŷ - ac yn y tŷ gwydr.  Ar ol mynd am dro ond am ryw hanner awr ar y comin, 

dechreuais gweithio yn y tŷ gwydr- ond am ryw dri chwarter awr.  Dros cyfnod dwi wedi bod yn tacluso yn y tŷ gwydr, yn paratoi am pan mae o’n amser i hau.  Ond mae hi braidd yn gynnar eto.  Er hynny dechreuais letys ym mis Ionawr mewn dipyn o wres.  A mae’r planhigion bach yn gwneud yn dda.  Dyma nhw.

Hefyd dwi wedi hau persli - sydd yn cymryd amser hir i ddod i fyny, felly pwyll bia hi, a sbigoglys, (gwelir y llun) sydd wedi ymddangos yn barod (ar ol ond ryw 3 diwrnod).  Heddiw rhois hadau aubergine a pupur coch hir i fewn.  Y cyngor ydy i ddechrau nhw’n gynnar oherwydd mae o’n cymryd amser hir iddyn nhw aeddfedu.

Gan fy mod yn dilyn dull dim palu, byddaf yn rhoi compost newydd dros y pridd yn y tŷ gwydr ar ol rhoi dipyn o’r hen bridd yn y bin compost.  Prynhawn yma, a'r glaw wedi cilio i fod yn law mân, roedd un ehedydd yn canu'n wych pan es i allan eto.  Mi wyt ti'n lawn,Wilias, mae o yn sicr yn codi calon.  (Mi faswn wedi ymateb i dy sylw ond yn anffodus, rywsut, y dyddiau yma fedra i ddim ddarganfod ffordd o wneud hynny!)

Ehedyddion ac arwyddion o'r Gwanwyn i ddod

Mae’r ehedyddion wedi dychwelyd.  Bore dydd Llun, ar y comin, clywais ehedydd yn canu; arwydd o wanwyn ar ei ffordd er nid oedd mis Chwefror wedi cyrraedd eto.  Mae’r ehedyddion yn diflanu yn ystod y gaeaf.  I ble tybed?  Mae rhai rhywogaethau (fel y gylfinir) yn symud i lan y mor dros y gaeaf a mae digon o ehedyddion mewn llefydd arfordirol yn ystod y gaeaf hefyd felly tybiaf mai dyna be sy’n digwydd.

 

Ond mae clywed y gân yn rhoi’r teimlad bod y gwanwyn wir ar ei ffordd. Dwi ddim wedi llwyddo i dynnu llun eto eleni ond dyma lun neu ddau dwi wedi tynnu llynedd neu gynt.  

Mae’r wythnos diwethaf wedi bod yn fwyn a wir yn teimlo fel dechrau Gwanwyn, er mai gynnar yn y flwyddyn ydy hi.  Yn ogystal a’r ehedydd gwelais gwenynen yn ystod yr wythnos hefyd a mae’n dda gwybod bod blodau i roi neithdar a phaill i’r gwenyn.

Blodyn bach hardd sydd yn dechrau blodeuo ym mis Ionawr yn ein gardd ni ydy’r “squill”: blodyn bach glas a mae hi’n dod cyn hyd yn oed yr eirlysiau.