Ailddysgu

Sunday 25 March 2012

Cerdded ac adar



Dwi wedi bod yn cerdded dipyn y penwythnos yma. Ar ddydd Llyn Pasg, dwi'n mynd ar daith cerdded - rhywbeth dwi'n gwneud bob blwyddyn, efo ffrindiau. Llynedd, aethon i Sir Dyfnaint i gerdded ar "The Two Moors Way". Eleni, dyn ni'n cerdded ail rhan y daith. Felly mae angen paratoi ac ymarfer. Er fy mod yn cerdded efo'r ci yn aml, dwi ddim yn gwneud mwy na tua tair milltir - ag wrth gwneud y taith cerdded, mi fyddan yn cerdded 10-15 milltir bob diwrnod (dwi'n gobeithio bod ran fwyaf o'r dyddiau yn agosach i ddeg filltir na 15) a hefyd mi fydd yn fryniog - ac yn sicr dwi ddim yn cael llawer o ymarfer cerdded i fynny ac i lawr bryniau yn lleol. Wedi dweud hynny mae'r na lawer o deithiau cerdded sy'n dlws iawn a llawer o bentrefi diddorol.

Ddoe, cerddon o Emberton yn ymyl Olney yn ôl i Newport Pagnell - gyda hoe bach yn y tafarn ar y ffordd - tafarn ardderchog - The White Hart; dro o ryw wyth filltir, a roedd y tywydd yn ardderchog. Ond mae rhaid dweud doedd dim gormod o adar i'w weld. Mewn llefydd mae llawer o gaeau fawr, heb gwrychoedd rhyngddyn nhw, a heb llawer o goed, felly does dim digon o loches a gynefin addas i adar sy'n defnyddio a dibynnu ar gwrychoedd. Ond gwelson bras melyn a chlywson ambell ehedydd yn canu. Dyn ni ddim yn gweld bras melyn o gwmpas fan yma yn aml iawn a dwi ddim wedi gweld un yn yr ardal hon am eisoes. Bore ma, mi es i am dro leol: dro braf sy'n mynd heibio gored yr afon - sydd yn isel iawn. Edrychais i weld os oedd las y ddorlan o gwmpas, ond doedd na ddim un i'w gweld, ond roeddwn i'n falch o gweld ddau gornchwiglen. Dyn ni ddim yn gweld llawer o rhain o gwmpas famma chwaith - a mae nhw'n yn fy atgofio fi o Gymru. Ac ar y ffordd adre, mae defaid Herdwick – sydd yn dod o Ardal Y Llynnoedd. Roedd rhain yn fy nilyn i, yn gobeithio cael bwyd, dwi’n meddwl.

Mae'r adar yn dod i'r gorsedd bwydo yn yr ardd o'r diwedd. A dwi'n trio dysgu'r enwau Cymraeg am yr ardar , felly dyma'r rhestr o'r adar dwi wedi gweld yn ddiweddar: mwyalchen, titw tomos las, ji-binc, titw penddu, turtur dorchog, titw mawr, llinos werdd, llwyd y drych, titw cynffon hir, bronfraith, drudwen, ysguthen, dryw, robin goch ac ambell i dderyn y tô.

Does dim llun o'r adar yn yr ardd gen i, ond dyma un o löyn byw wrth y ffenest yn y gegin.

Sunday 18 March 2012

Cwrs Undydd Cymraeg

Mi gefais amser dda yn yr ysgol undydd yn Llundain ddoe. Fel arfer ‘roeddwn yn adnabod sawl person sydd wedi bod ar y cwrsiau yndydd o’r blaen, yng nghynwys Julia – a oedd y person cyntaf a chyfarfais wedi penderfynu ailddysgu Cymraeg. Roedd Julia yn mynd i ysgolion prenwythnos yn y Feni, pan oedd y canolfan oedolion preswyl ar agor – The Hil - a’r tro cyntaf es i, ar y nos Wener, cyfarfais a Julia yn y bar. Dros cinio ddoe, roedd Julia, Miranda a fi yn hel atgofion cynnes am ddysgu Cymraeg yn y Feni.

Roedd tiwtor ni ddoe, yn newydd i fi – a trefniant y rhan fwyaf o’r dydd oedd gwersi lle roedden yn gweithio mewn grwpiau bach. Un o’r tasgau oedd penderfynu a ddylen ddefnyddio a neu ac – neu â/ag i lenwi bylchau mewn brawddegau. Rhyfedd, gan fy mod i wedi sgwennu am y trafferth mae’r geiriau bach yma wedi achosi o’r blaen. Ond hyd yn oed ar ol gwneud llawer o Gymraeg, mae pethau bach yn medru eich baglu – fell darganfod lluosog gair, hefyd. A dyna tasg arall a gawsom: a hefyd gwella Cymraeg, defynyddio’r amhersonol a gweithio ar cywair ffurfiol hefyd, felly ymarferion ddefnyddiol iawn. Roedd y gwersi yn dda iawn.

Mae na wastad ganu ar ddiwedd y dydd. Ond ddoe roedd darlith hefyd ar Santesau Cymru (yn Saesneg) Diddorol. A dwi'n meddwl fy mod am ymuno a'r Clwb Darllen LLundain a fydd yn cyfarfod yn Ebrill. Dwi wedi darllen y llyfr, ond amswer maith yn ol. Felly bydd rhaid ei ailddarllen o.


Friday 16 March 2012

Llyffantod a penbyliau



Wel, ar ôl meddwl bod na ddim grifft eleni, edrychais yn y pwll dydd Sul diwethaf, a dyna lle roedd dipyn bach. Ond yn ddiweddarach yn yr wythnos, death mwy a mwy, ac erbyn bore dydd Iau, roedd digonedd yn y pwll a llyffantod hefyd fel gwelir yn y lluniau.

Ond yng Nghymru, mae grifft Bethan Gwanas wedi datblygu a mae pwll hi yn llawn o benbyliad rwan. Dwi’n gobeithio bydd rhai o’r wyau bach yn y grifft yn goroesi hefyd. Ond wrth sgwrs o’r miloedd a miloedd o benbyliaid, ond ychydig iawn sy’n tyfu i lyffantod.

Yn yr ardd dwi wedi body yn rhoi planhigion newydd asparagys i fewn, a mae’r planhigion mefys a phrynais ryw bythefnos yn ol bron yn barod i’w blannu – ond mae planhigion cabets yn y gwely ar y funud felly dwi’n gobeithio bidden nhw’n tyfu ac aeddfedu i mi gael tynnu nhw, bwyta nhw a cael lle i’r mefys. Roedd gwely mefus yn yr ardd, ond oherwydd bod gymaint o waith chwynnu a.y.y.b nes i dynu'r planhigion allan. Ond difaru nes i, a phrynu planhigion newydd; rhai sy'n ffrwytho yn gynnar a lleill yn hwyrach yn y tymor.


Friday 9 March 2012

Y Gwanwyn, llyfrau newydd a'r rhaglen Heno


Un o'r arwyddion o'r gwanwyn dwi'n hoffi ydy gweld y grifft yn y pwll bach yn yr ardd. Fel arfer mae nifer o lyffantod yn dwad i'r pwll a mae cyffro mawr yn y dwr, ac o flwyddyn i flwyddn dwi'n cadw nodyn o'r dyddiad pan mae'r grifft yn cael ei ddodwy. Ond eleni, doedd dim grifft i'w weld erbyn dechrau mis Mawrth (llynedd roedd o yma ar y 26ed o Chwefror, a dechrau Mawrth y blwyddyn cynt). Es i edrych yn y pwll ac i glirio dipyn ar y dail yn y dwr a mi ddarganfais ddau lyffant wedi marw..... Does dim llyffant arall wedi dod, a felly does dim grifft eleni a bydd na ddim benbyliad chwaith, sydd yn drist. Wn i ddim beth sydd wedi digwydd. Efallai bod y cydbwys yn y pwll ddim yn iawn, ond dwi'n gobeithio bydd y llyffantod yn dod yn ol a bydd y pwll yn iach eto.

Dwi wedi cael ddau lyfr newydd yr wythnos hon. Un Gymraeg, Barato gan Gwen Pritchard Jones: llyfr sy'n dilyn Pieta. Llyfr mawr swmpus - a dwi ddim eisiau gorffen o rhy gyflym. Does dim byd arall ar y rhestr ar y funud - felly os oes gan rhywyn awgrymiadau, gad i fi wybod! A'r llyfr arall ydy un ar gyfer y cylch darllen, Before I go to Sleep. Mae hwn, hefyd, yn edrych yn dda.

Oes yn ol, roeddwn i (a pobol eraill) wedi synnu ar ol clywed bod Wedi Saith am orffen. Rwan dyn i'n gweld be sydd yn ei le. Dwi'n methu dallt pam mae rhaglen da fel Wedi Saith wedi gorffen ac yn ei le mae gennyn ni sothach. Mae o fel mae rhywyn wedi meddwl - dydi'r rhaglenni ddim digon 'sexi' a cyffrous. Felly dyn ni'n cael rhywbeth lle mae'r cyflwynyddion yn dweud jocs gwael wrth eu gilydd a giglan - ac yn dangos rwtsh. Mae siwr bod na ddim gobaith o gael Wedi Saith yn ol..................

Sunday 4 March 2012

Diolch i'n nhrwyn a Gwledydd Bychain

Fe brynais lwyth o lyfrau Cymraeg pan oeddwn yn aros yng Nghaernarfon yn Ionawr – y rhan fwyaf o siopau elusen. Dwi bron wedi gorffen eu darllen nhw – er fy mod rhaid i fi gyfaddef fy mod i wedi rhoi Petrograd i lawr – ar ôl ond darllen tua 50 tudalen. Ond dwi wedi bod yn darllen ac yn mwynhau “Diolch i’n nhrwyn” gan Rocet Arwel Jones. Llyfr am India ydy hwn: i fod yn gywir – dyddiadur am ei wyliau yn teithio o gwmpas Rajastan yn India. Mi es i India efo ffrind yn ôl yn 1980, ac er i drideg dau mlynedd mynd heibio ers hynny – a dipyn o amser ers i fi fynd yn ôl (yn 1981 ac yn 1985), mi ddaeth a atgofion yn ôl: stondinau ar y stryd yn gwerthu bob fath o fwyd; pryd o fwyd fendigedig yn Delhi; cael gwâdd I dy i cael cinio gyda'r teulu; llygoden fawr yn rhedeg ar draws yr ystafell a diflannu, wedyn dod yn ôl – pan oedden yn aros am tren yng nghanol y nos yn (Hen) Delhi – a teithio ar y trên am ddwy diwrnod i lawr i’r dde.


Dwi’n hoffi llyfrau teithio a dyddiadurau, ac ar ol gorffen y llyfr mi es i'n ôl i fath o ddyddiadur r'on i wedi mwynhau darllen a sydd yn berthnasol iawn i’r ddadlau diweddar am y Gymraeg: llyfr Bethan Gwanas “Y Gwledydd Bychain”. Os dach chi ddim wedi ei ddarllen, prynwch o. Mae o’n son am ei thaith i dair wlad bychan, sef Gwlad y Basg, Llydaw a Norwy. Mae hi’n cyfarfod a llawer o bobl diddorol yna, ac yn trafod sut mae’r ieithoedd yn cael ei trin yna hefyd – ac yn cymharu hyn a’r sefyllfe yng Nghymru. Felly dan ni’n dysgu bod siaradwyr Euskera, iaith y Basgwyr, wedi cynyddu ar ol bod yn isel – a bod miloedd ar filoedd o weision sifil wedi cael eu rhyddhau o’r gwaith am un neu ddwy flwyddyn i ddysgu Euskera heb colli cyflog yn ystod yr 80au a’r 90au. Anhebig iawn bod cynllyn fel hyn yn cael unrhyw croeso yn y seflyllfa ariannol presennol, ond wedi dweud hyn, mae gynlluniau eraill yn rhai fuasa’n bosib gwneud yng Nghymru heb gwario gormod o arian,fel Mintzapraktika lle mae grwp fach sydd yn rhannu diddordebau yn dod at eu gilydd i wneud gweithredau – cerdded, neu dringo, neu darllen neu beth bynnag – ond trwy gyfrwng Euskera. A mae’r grwp yn cynnwys un neu ddau siaradwyr rhygl. Dyna engraifft da o Gymdeithas Mawr, efallai.