Bywyd gwyllt mis Chwefror a dechrau mis Mawrth

 Wel mae’r tywydd wedi troi, a Gaeaf i’w gweld yn ôl ar ôl wythnos o haul mwyn dechrau mis Mawrth.  Fel sgwennais yn y blog diwethaf llwyddais i fynd i Gaernarfon am sbel fach fach, ond serch hynny gwerth chweil. 

Ac mae natur wedi bod yn garedig hefyd dros y cyfnod diweddaraf.  Daeth aderyn prin i’r comin ym mis Chwefror, “Richard’s pipit”.  Mae hon yn byw yn bell i ffwrdd ac yn nythu mewn gwledydd fel Siberia, Mongolia a rhan o Tsiena ond maent yn mudo i’r De dros y gaeaf fel arfer, ond mae nifer bach, dwi wedi dysgu, yn gaeafu yn y wlad yma.

 

Gyda’r cynnwrf o’r aderyn prin yma ar y comin, daeth haid o adarwyr hefyd, a diddorol oedd cael sgwrs gydag ambell un.  Dysgais fod giachod yn y rhan wlyb o’r comin (dim yn bell o’r maes parcio) ac yn wir, gwelais un yn hedfan.  Adar brown ydy’r rhain, ond maent wir yn brydferth. A hefyd mae “jack-snipe” yna (sydd yn fwy prin), ond dwi ddim wedi gweld y rhain.  Wrth ddilyn yr adarwyr cefais gip ar y “Richard’s pipit”.  Gwahanol iawn i’r arferol corhedydd y waun dan ni’n gweld ar y comin ac yn llawer mwy o ran faint.

 

Dysgais hefyd bod y dylluan wen yn ôl ar y comin.  Ar y dydd Sul ar ôl gweld y gorhedydd prin, es i i’r comin i fynd a’r ci am dro yn y prynhawn ac roedd yr haul yn gynnes.  Syndod felly gweld dylluan wen yn hedfan ryw hanner awr wedi pedwar.  Trïais dynnu lluniau gyda’r camera bach, ond yn anffodus roeddwn wedi troi fideos bach ymlaen heb i fi sylwi!  Es i yna gyda fy ngŵr y diwrnod canlynol, ond wrth gwrs, dim tylluan!  Fel yna mae hi gyda bywyd gwyllt!

Gwibdaith Gŵyl Ddewi 2025

Gwibdaith go iawn, eleni.  Doeddwn i ddim yn medru cymryd llawer o amser i ffwrdd ac felly penderfynais fynd ar dydd Gwener a dychwelyd ar ddiwedd prynhawn Sadwrn.  Ond gyda’r trên yn cael ei ddileu, roedd rhaid cael trên cynharach i ddod yn ôl.

 

Serch hynny roedd y tywydd yn hyfryd a Chaernarfon yn sgleinio yn yr haul. Mae hi wastad yn braf cael bod yn rhywle lle mae’r Gymraeg yn eich amgylchynu: o ymuno â’r trên yng Nghaer tan gyrraedd Caer ar y ffordd adre.

 

Es I i ddarlith gan Bob Morris bore dydd Sadwrn am Eisteddfod Llangollen (Eisteddfod Genedlaethol) 1858.  Stori gyffrous gyda chymeriadau angerddol ac weithiau braidd yn wallgo.  A mwy nag un ffrae; yn wir, parhaodd y ffraeo am rai blynyddoedd.  Dwi wedi gwrando ar Bob Morris o’r blaen ac mae o wir yn gwybod ei bethau a’i hanes ac yn gwneud y ddarlith yn fywiog. 

 

Wedyn sesiwn am y gyfres Amdani, ac am sgwennu llyfrau i ddysgwyr neu ddarllenwyr newydd: sgwrs rhwng Eirian James â’r awdures Mared Lewis.  Mae hi’n wir ddiddorol gweld sut mae hi (ac eraill) wedi mynd amdani (sori) i sgwennu’r llyfrau yma.  Darllenais Fi a Mr Huws heb wybod mai lyfr ar gyfer dysgwyr ydi o.  Ond mae hi’n stori dda - a dyna’r pwynt, bod y llyfrau yn darllen fel unrhyw nofel dda - ac yn gwneud i chi isio troi’r tudalennau.

 

Doeddwn i ddim wedi sylwi bod y llyfrau yma wedi eu sgwennu i ddilyn patrymau’r iaith mae dysgwyr ar y safon yna yn gyfarwydd â nhw.

Haul mis Ionawr - a tywydd ddiflas

 Mae’r tywydd yn ddiflas eto:  llwyd a smicio glaw.  Ond, cawson ddiwrnod hyfryd dydd Sul - llawn haul, a gwelais a chlywais yr ehedydd gyntaf y flwyddyn (i fi!). Wastad yn codi calon.  Anodd cael llun da o ehedydd - dyna un prosiect eleni - ond dyma lun o’r gorffennol.

Ac roedd dydd Iau yn hyfryd hefyd, er i’r haul diflannu yn y prynhawn, felly i ffwrdd i’r coed agosaf.  Mae ‘na rywbeth am goed, hefyd, sydd yn dod a thawelwch pan maen nhw o gwmpas.  Dydw’i ddim yn byw mewn ardal goediog ond mae ‘na choedwig fach hynafol dim yn bell i ffwrdd.  “Linford Wood” ydy hon ac mae hi’n goedwig hynafol, ond bach.  

Er hynny, roedd hi’n braf iawn cael crwydro trwy’r coed.

Fforio

Mae rhannau o’r ddinas heb eu datblygu eto.  Mae un llecyn sydd heibio'r gamlas neu y tu ôl iddi hi, ar waelod yr allt sydd yn dringo i ganol y ddinas ac i’r parc dinasyddol, Parc Campbell.  Dwi’n cerdded ym Mharc Campbell  yn eithaf aml, ar ôl cael cinio gyda fy ffrind, ar ddydd Gwener.  Ac mi roedd hi’n braf ddydd Gwener diwethaf, er yn wyntog.  Roedd storm Eowyn yn gryf, gryf mewn sawl ardal, ond dim yn fama,  Dan ni’n lwcus o’r safbwynt yna, yn aml yn osgoi’r tywydd gwaethaf gan ein bod yng nghanol y wlad.

 

Ac at Barc Campbell roedden ni nyn anelu, ddydd Gwener, tan i fi sylweddoli bod y defaid yna.  Yn Milton Keynes mae defaid a gwartheg ar gael yn y ddinas.  Ond meddyliais ei fod yn well i fi osgoi’r parc a’r defaid, gan fod gan y ci ormod o ddiddordeb ynddyn nhw (er ei fod ar dennyn).  Felly i lawr heibio’r parc at lecyn sydd heb gael ei ddatblygu, er, am ryw reswm, mae llwybrau yna fel petai'r lle yn aros am dai gael eu hadeiladu - a dyna sydd am ddigwydd.  Nid tai ond fflatiau.  Ond am rŵan, lle gwyrdd, gyda digon o wrychoedd a choed, i fforio.  Mi faswn yn meddwl ei fod yn lle gwych ar gyfer natur a digon gwyllt fel gwelir yn y lluniau.

Mae hi’n drist meddwl bydd yr holl ardal yma o dan concrit mewn tipyn a hefyd bod y fflatiau am fod yn uchel.  Am flynyddoedd y syniad oedd nad oedd MK am gael adeiladau uchel – ond gan bod angen tai penderfynwyd ei fod yn iawn i adeiladu yn uchel.  Trueni.

Gwylio Adar yr Ardd

 Mae penwythnos “Gwylio Adar yr Ardd” (GAA) wedi cyrraedd.  Fel arfer, dyma’r penwythnos lle mae’r adar yn penderfynu mynd rywle arall.  Falle i’r gerddi eraill sydd yn bwydo adar hefyd. Dwi wedi mynd trwy’r cofnodion a dyma be ddigwyddodd llynedd:

 

“Gwelais dwy fwyalchen (ceiliog ac iâr); dau robin goch, 1 titw tomos las,  pioden, jac-y-do a llwyd y gwrych.  Tynnais luniau trwy'r ffenestr oherwydd roedd yr adar yn eithaf ofnus, felly dydy'r lluniau ddim yn dda iawn.”

Ac wrth edrych yn ôl gwelais nad ydw i wedi gwneud llawer o gofnodau o’r GAA yn y blog.  Dim byd rhwng y llynedd a 2015!  A dyma’r sefyllfa ddeng mlynedd yn ol:

 

“Heddiw, gwelais 2 ddrudwy, 1 robin goch, 2 fwyalchen, 2 titw Tomos las, a 2 lwyd y gwrych.  Dim byd arall yn dod i mewn i’r ardd dros yr awr dan sylw.

 

Ond mi wnes i wneud nodyn o’r adar a welais ben bore wrth mynd â'r ci am dro.  Dyma’r rhestr:

corhedydd y waun; titw tomos las, titw mawr, brân, crëyr las; gwylanod ben du, jac y do, siglen fraith, drudwy, cnocell werdd, hwyaid gwyllt, ji-binc  a glas y dorlan.”

 

Wel mae glas y dorlan yn eithaf arbennig.  Dim bob diwrnod dwi’n gweld glas y dorlan!

 

Ond yn ôl at heddiw.  Treuliais bron awr yn gwylio drwy'r ffenestr a dyma be welais:

 

dau bioden, dwy fwyalchen, dau ddrudwy, un robin goch, dau jac-y-do, un titw Tomos las a phum titw cynffon hir.

 

Mae hi’n amrywio gymaint.  Fel arfer byddaf hefyd yn gweld adar y tô a thitw Tomos mawr ond mae hi’n braf gweld y titw cynffon hir.  Y rhain ydy’r delaf o’r ymwelwyr, dwi’n meddwl.

 

Mae’r holl beth yn cymryd dipyn o amser – dim yr awr dach chi’n treulio yn gwylio’r adar ond yr amser yn gwneud yn sicr bod yr ymborthwyr yn lan ac yn llawn o fwyd. 

Yn yr ardd 17 Chwefrir

Er mai ond mis Ionawr ydy hi, mae rhai o’r blodau cynnar yn dod allan yn yr ardd, fel hon: math o “squill” dwi’n meddwl.  

Ond wedi codi ei phen mae hi, ond yn fuan bydd llawer ohonyn nhw allan. Mewn llecyn arall, mae cennin Pedr ar fin dod allan hefyd.  Ac yn y tŷ gwydr, mae’r letys bach yn tyfu yn y lluosogwr (os mai hon ydy’r gair cywir?), fel gwelir, ond bydd yn cymryd dipyn o amser cyn byddant yn barod i’w fwyta!

 

Dwi’n trio bwydo a gofalu am yr adar sydd yn dod i’r ardd, ac weithiau mae hynny’n cymryd dipyn o amser.  Dros y tywydd rhewllyd, roedd y dŵr wedi rhewi bob dydd, felly'r gorchwyl gyntaf yn y bore, cyn mynd allan am dro gyda Teo, oedd rhoi dipyn o ddŵr wedi ei berwi ar y dŵr rhewedig fel bod yr adar yn medru yfed.  Wedyn tsecio bod digon o fwyd ar gael.  Mae’r ymddiriedolaeth bywyd gwyllt yn rhoi cyngor am ofalu am adar yn ystod y gaeaf,  ac mae glanhau’r bwytawyr yn bwysig.

 

Treuliais un prynhawn oer iawn (prynhawn Sadwrn diwethaf) yn yr ardd yn gwylio ac yn trio cael lluniau o’r adar.  Wythnos yn ôl gwelais delor penddu yn yr ardd: y gyntaf dwi wedi gweld am ychydig o flynyddoedd.  Iâr ydy hi felly pen brown sydd ganddi hi!  

Yn y diwedd cefais lyn golew o ditws cynffon hir.  Fel arfer, roeddent yn symud yn gyflym iawn.

 

Mae’r ffa llydan, a rhois yn y pridd ym mis Tachwedd yn dod ymlaen yn dda, a ddoe rhois res arall i mewn.  Byddant yn barod erbyn mis Mai.

Tywydd oer ond disglair.

Wel, mae hi wedi bod yn oer ofnadwy yn fama.  Minws 5 bore ddoe  (ac ia, mi wn ei fod llawer gwaeth mewn llefydd eraill fel yr Alban). Ond, am y tri diwrnod diwethaf, mae hi hefyd wedi bod yn ddisglair, gyda golau anhygoel.  Felly roedd rhaid mynd allan am dro a mynd â’r camera gyda fi.  Ond, mae’r camera arferol gyda’r lens hir yn drwm ac yn brifo fy nghefn, felly, ddoe, es a’r camera bach gyda fi.  Yn sicr dydy o ddim cystal â fy nghamera arferol, y Canon, ond mae o yn eithaf ysgafn.

 

Dydd Iau mi es i gyda ffrind i gerdded o gwmpas llyn Tongwell.  Dyma un o’r llynnoedd artiffisial sydd o gwmpas Milton Keynes (MK).  Dwi’n eithaf hoff o’r llyn yma, oherwydd medraf gerdded yna o fy nghartref ac mae ’na ddigon o goed o gwmpas.  Yn ystod yr Hydref mae 'na ddigon o fadarch hefyd.  Mae drygwn wedi eu gweld ar y llyn, ond dwi ddim wedi bod mor ffodus i'w gweld nhw (eto!).  Ond tynnais lun o’r crëyr glas a oedd yn pysgota.

Ddoe, roedd yn amser i lapio i fyny yn gynnes eto a mentro allan ar y comin yn yr haul a’r oerni.  Braf oedd gweld y cudyll coch: dim llun da iawn ond mae’n amlwg ei fod o’n trio cadw’n gynnes wrth fflwffio i fyny ei blu.  

Ac wedyn mi es i am dro ar ôl cinio gyda ffrind, o gwmpas llyn arall: Willen.  Llyn artiffisial arall, wrth gerllaw hen bentref Willen: pentref bach iawn.  

 

Mae’r “Peace Pagoda” gerllaw y llyn, a chafodd ei adeiladu yn 1980 gan mynachod a lleianod o draddodiad “Nichiren”.  https://www.theparkstrust.com/our-work/public-art/peace-pagoda/ a ddoe, gyda golau’r prynhawn, r’oedd o’n hardd iawn yn yr haul.