Cynllunio ar gyfer y Gwanwyn

 Ro’n i wrth fy modd gyda’r tiwlips yn yr ardd eleni, er mai hap a damwain oedd ambell gyfuniad, e.e.. y tiwlips piws gyda’r “honesty” piws.  

Tybed be ydy’r enw Gymraeg am “honesty”?  Wnaf chwilio nes ymlaen.  Beth bynnag, unwaith mae’r planhigyn yn yr ardd mae’r hadau yn dod i fyny ble mynnon nhw - ac weithiau maen nhw yn y lle perffaith!  Ond eleni, dwi ddim yn gweld llawer o’r planhigion yma, felly dwi ddim yn meddwl bydd y cyfuniadau mor dda.  Tiwlip arall sydd yn mynd yn dda gyda’r lliw piws (yn fy marn i) ydy’r tiwlip oren “Ballerina”.  A dyma lun o’r tiwlip yma gyda’r “honesty” piws eto.  Dipyn fel marmite, efallai, ond dwi yn hoffi'r cyfuniad.

Dwi ddim yn cofio enw’r un piws, ond wnes i archeb sawl tiwlip piws eleni.  Ond dwi’n anghofus.  Rhois fy archeb i mewn, fel arfer i’r cwmni Peter Nyssen.  Maen nhw’n dda, ac yn bwysig, dim yn gwerthu tiwlips sydd wedi cael wedi cael triniaeth gyda phryfleiddiaid fel “neonicotinoids”.  (Ydy, mae o’n llond geg, ond yn air pwysig oherwydd mae o’n gwneud niwed mawr i wenyn).  Ond, doedd dim o’r tiwlips “Ballerina” ar ôl; felly archebais y rheina o gwmni arall - ag anghofio’n llwyr fy mod i wedi gwneud hynny, nes dod ar eu traws yn y garej ddoe

Felly heddiw, rhois ychydig o diwlips mewn potiau, ac ychydig mwy mewn darn o bridd yng nghanol yr ardd lle dwi’n tyfu blodau blynyddol, ac mae ’na ddarn bach arall wrth fynd allan trwy’r giât cefn, fel eu bod yn cael eu gweld wrth fynd allan a dod i mewn.  Mae 'na ychydig ar ôl i’w blannu ond dwi bron wedi gorffen gyda’r tiwlips rŵan, felly'r gorchwyl nesaf fydd gorffen rhoi’r ffa i mewn, ac adnewyddu’r potiau wrth y drws ffrynt.

Llyfrau (17 Hydref 2024)

Ers i fy ffrind awgrymu darllen “Winter in Madrid” gan C.J. Samsom, (sydd yn wych gyda llaw) mi es ymlaen i ddarllen sawl lyfr arall gan yr un awdur yn enwedig y llyfrau gyda’r cymeriad Shardlake.  Yn anffodus dwi ddim wedi ei darllen mewn unrhyw drefn er eu bod nhw yn gyfres.  Yn aml, dwi’n prynu llyfrau o siopau elusen a dyna sut brynais y  “Revelation”. gan yr awdur yma.  Y bedwaredd yn y gyfres, dwi’n meddwl.  Fel arfer, roedd y nofel yn wych, ac na, does dim rhaid darllen y llyfrau yma yn y drefn gywir - ond falle ei fod yn well i wneud hynny.  Felly dwi’n meddwl am fynd yn ôl a dechrau gyda’r gyntaf, “Dissolution”: un dwi heb ddarllen. 

Ond yn y cyfamser dwi isio ailddechrau ar lyfrau Cymraeg.  Dechreuais ar “Gwibdaith Elliw” gan Ian Richards ond rywsut wnaeth y llyfr ddim cydio llawer, ond dwi am drio eto.  Efallai nad ydy hon y nofel i fi.  Fel arfer, dwi’n hoffi nofelau eithaf traddodiadol gyda stori gref - a dydy hon ddim yn draddodiadol o gwbl.  Fel mae hi’n dweud ar y clawr cefn: “Mae hi (y nofel) fel pos sy’n herio’r darllenydd...“  Llyfr arall sydd ar y silff, ond heb gael ei orffen ydy’r Fro Dywyll gan Jerry Hunter.  Dwi’n gyndyn i roi’r ffidil yn y to, ond dwi heb gael llawer o lwyddiant yn darllen hwn chwaith.  Felly, gan ei fod yn amser o’r flwyddyn lle mae hi yn nosi yn gynnar, dwi’n meddwl am roi un cynnig arall arni hi - a chawn weld!

Diwrnod o Gymraeg

 Diwrnod o Gymraeg

Dwi’n sgwennu hon ar y tren allan o Lundain ar ol mynychu ysgol undydd yng Nghanolfan Cymry Llundain.  Fel bron bob tro, dwi wedi cael diwrnod ardderchog, a dwi wedi bod yn meddwl am y rhesymau.  Be ydy’r elfenau sydd yn dod â phleser?

Wel yn gyntaf dwi ddim yn cael llawer o gyfleoedd i siarad Cymraeg am oriau heb fynd i Gymru, ac mae Llundain yn nes o lawer; ac yn sicr dwi’n cael mwynhad wrth gyfathrebu yn y Gymraeg.

2.  Mae ’na rywbeth arbennig am fod mewn ynys fach Cymraeg ym mhrif ddinas Lloegr.

3.  Mae’r bobl ar y cyrsiau gwastad yn ddiddorol.  Heddiw, roedd pawb ar y cwrs yn ddigon rhugl ac mae hynny’n helpu; h.y. doedd na ddim ormod o amrywiaeth ynglŷn â safon y Gymraeg.  Wnes i ddim dod i adnabod pawb yn ein dosbarth heddiw - roedd 11 yn ormod; ac ond un roeddwn yn adnabod yn barod.

O’r lleill, roedd un wedi ymddeol o fod yn athro.  Wnaf ei alw yn William.  Dyn clên a diddorol, ond yn troi i’r Saesneg rhy aml, ac i fi, mae hynny’n broblem.  Dynes, wedyn, yn wreiddiol o Wrexham sydd yn byw yn Surrey rŵan.  Ches i ddim amser i gael ei holl stori, ond, ysgol Cymraeg yn Wrexham, yn siarad dipyn o Gymraeg am amser fel plentyn a rŵan fel finnau yn byw yn Lloegr.  Dach chi’n darganfod pethau bach sydd gennych chi yn gyffredin mewn dim o amser, e.e. hoffter o gŵn defaid a dim hoffter o ffasiwn na gwisgo colur.  

Dynas, wedyn, a oedd yn gweithio ar M.A.. ym Mangor (y brifysgol: ac ar-lein dwi’n dyfalu) am y Celtiaid.  (Meddyliais i am wneud M.A.. tebyg gyda Bangor ond mi fase hynny’n cymryd gymaint o amser ac yn wir dwi ddim isio lleihau fy ngarddio, gwneud pethau ynglŷn â bywyd gwyllt, cerdded a.y.b..  Ar ôl gyrfa lle roeddwn yn treulio gymaint o amser yn eistedd wrth ddesg, dwi wir yn gwerthfawrogi’r cyfleoedd i fynd allan i gerdded neu fynd ar y beic.) 

Felly dwi wedi cael diwrnod da ac mae o wastad yn anodd ailymuno a’r byd Saesneg.  Ond byddaf ynn cael cyfle am awro o sgwrsio â Gareth bore fory dwi’n gobeithio, a falle dal i fyny â Galwad Cynnar ar y radio rywbryd yn ystod y diwrnod.

Yn ôl yn yr ardd, Tachwedd 3 2024

Ers i fi syrthio, ryw 6 wythnos yn ôl, dwi ddim wedi medru garddio, oherwydd brifais fy asennau ...ond erbyn rŵan maen nhw bron wedi mendio, a’r ardd yn galw allan am dipyn o ofal: felly, amdani!

Y peth roeddwn i isio gwneud oedd rhoi’r ffa llydan yn y pridd - wel, rhai ohonyn nhw beth bynnag.  Mae o’n bosibl dechrau tyfu’r ffa yma yn yr Hydref.  Maen nhw yn egino a dechrau tyfu ac wedyn yn sefyll dros y Gaeaf: hyd yn oed (fel arfer) os ydy’r tywydd yn garw.  Felly, mae’r cnwd yn dod yn gynharach ac mae llai o bethau i’w wneud yn y Gwanwyn, sydd yn amser prysur. 

Er ei bod hi’n hwyr yn y flwyddyn, mae 'na ddigon o liw o gwmpas yn yr ardd.  Dwi’n hoff iawn o’r cotoneaster yma, gyda’r aeron coch, coch, ac yn gobeithio bydd hon yn goeden lle bydd y fwyalchen yn dod i wledda - ac efallai bydd adar gaeafol fel y coch-dan-adain yn dod hefyd.  Dwi erioed wedi eu gweld nhw yn yr ardd.  Ond pwy a ŵyr?  Os bydd y tywydd yn garw, ac aeron yn brin ....O ran liw, 

mae’r cosmos yn blodeuo o hyd, a’r tithania - “mexican sunflower” .

Mae’r letys yn dal i wneud yn dda yn y tŷ gwydr a hyd yn oed rhai tomatos ar ôl hefyd.  Mond gobeithio cawn i un neu ddau ddiwrnod heulog -  i mi gael gorffen plannu’r ffa, a phlannu’r tiwlips i gyd.

Am ddydd hyfryd: Hydref 28 2024

 

Ddoe oedd y dydd cyntaf ar ôl newid y clociau.  Roedd arolygon y tywydd yn addawol iawn - felly codais yn eithaf cynnar a llwyddais i fod allan am dro am saith o’r gloch!  A hithau’n olau gyda haul llachar- gwych!  Am wythnosau mae hi wedi bod yn anodd (i fi ) codi a mynd allan yn gynnar oherwydd ei fod mor dywyll.  Ond rŵan, am dipyn, mae hi’n bosibl mynd allan am 7 heb orfod bod allan yn y tywyllwch

 

Roedd rheswm am fynd allan heblaw mynd â’r ci am dro.  Roeddwn isio dod o hyd i’r madarch anhygoel yma.

 

 

“Amanita’r gwybed”. (Fly Agaric yn Saesneg) Does 'na ddim llawer ohonyn nhw o gwmpas fama - a doeddwn i ddim isio gyrru.  Felly cerddais i lyn lleol - Tongwell 

- lle'r oedd nifer bach wedi cael eu gweld.  Ro’n wedi edrych o’r blaen - dim lwc - ond tro yma - dyma lle'r oedd hi.  Roedd rhywbeth wedi ei bwyta hi - ond er hynny, digon hardd yn fy marn i.

 

A dyma un arall.  Twyllwr pwys (Amethyst deceiver yn Saesneg).  Mae hon yn eithaf bach ac yn hardd ofnadwy.

Synau llwynogod

Ro’n i’n meddwl am amser hir bod llwynogod yn sgrechian ac yn cyfarth.  Wedi clywed y ddau sŵn: y cyfarth yn cael ei ddefnyddio (dwi’n meddwl) i gysylltu â llwynog arall.  A’r sgrech - sŵn annaearol pan mae’r llwynogod yn paru.  A’r fenyw sy’n sgrechian am wn i.  Ond, yn ddiweddar, dwi wedi clywed sŵn gwbl wahanol.  Yn Saesneg dwi’n meddwl am y sŵn fel “yickering’ ac mae o’n digwydd pan mae mwy nag un llwynog yn cystadlu am fwyd.  Mae fy ffrind drws nesaf yn bwydo llwynogod.  Mi wnes i’r un peth am amser byr - ond mae glanweithdra’r llwynog - wel, does 'na ddim!  Ar ôl bwyta, mae’r llwynog yn cachu i neu ar y bowlen lle'r oedd y bwyd.  Ych-a-fi!  Penderfynais beidio, felly.  Ond mae’r llwynogod yn dod i gael y bwyd drws nesaf.  Ac mae 'na ryw bedwar ohonyn nhw, felly dipyn bach o ffraeo a chystadlu - a heb y sŵn, faswn i ddim yn gwybod eu bod nhw yna.

 

Beth bynnag, gyda’r cloc wedi newid, daeth y llwynogod yn gynharach neithiwr - tua 9 o’r gloch.  10 o’r gloch yn yr hen amser, (amser yr haf)  pan ydw’i, fel arfer, yn fy ngwely.  Ond neithiwr clywais y sŵn, a diffodd y golau i weld be oedd yn digwydd.  Ru’n fath a rhywbeth allan o ”Attenborough“!  Un llwynog yn cerdded ar draws y lawnt (tŷ nesaf) i fwydo; un arall yn cerdded ar y wal, ac wedyn un yn rhedeg trwy ein gardd ni, ac allan trwy’r giât a rhedeg i fyny’r lôn.  

 

Rhaid dweud eu bod nhw yn llwynogod hardd iawn, mewn cyfle da.  Dwi ddim wedi cael lluniau o’r llwynogod yma.  Rhois fenthyg fy ”camera trap’ i fy nghymydog iddi hi gael ei ddefnyddio.  Ond dyma hen lun tynnais gyda’r camera o lwynog yn yr ardd ffrynt pan roeddwn yn defnyddio’r camera:

 

 

Mae llwynogod fel Marmite – ond dwi’n hoff iawn ohonyn nhw – er fy mod i’n meddwl bod eu arferion o gacu ar eu fwyd yn dipyn o broblem.  ( cyn i chi ofyn – dwi ddim yn hoff o Marmite!) Dwi ddim wedi gosod y trap camera am dipyn – ond mae o’n hawdd gwybod weithiau pan mae llwynog wedi dod i fewn i’r ardd gefn.  Mae esgidiau garddio yn cael eu symud (i chwarae efo nhw) a mae baw llwynog yn cael eu roi ar ben y bin compost....

Ar goll: 19 Hydref

Be well i wneud ar fore diflas glawog (ar ôl sortio allan y car - ond dim mwy am hynny....) na chlirio allan rhan o’r stydi a chwilio am bethau sydd wedi mynd ar goll...fel cardiau gyda lluniau cynffonnau sidan arnyn nhw.  Mae’r adar yma yn lliwgar ac yn hardd iawn ac yn dod i’r wlad o Sgandinafia (yn bennaf) yn y gaeaf pan mae’r aeron wedi gorffen yn fanno, i wledda ar goed yn famau.  Felly mae pethau yn amrywio o flwyddyn i flwyddyn.  Os ydy’r aeron yn iawn yn Sgandinafia, does dim llawer yn dod drosodd i’r wlad yma.

 

Ond, os nad oes bwyd yn y gogledd, ac mae llwyni yn llawn o aeron yma, maen nhw’n dod yma.  Ac yn medru dod mewn niferoedd mawr.  Yn Saesneg mae pobl yn sôn am “Waxwing Winters”.  A dyna be ddigwyddodd llynedd.  Ac yn aml, dim yn y cefn gwlad mae’r adar, ond ar ryw stad tai, lle mae gwrychoedd y ddraenen wen wedi cael eu plannu.  A dyna le roedden nhw ar stad fach ryw 7 filltir i ffwrdd, wrth ymyl y ffordd fawr ar lwybr gyda gwrych o ddraenen wen, a dyma be oedd yn denu’r adar.  Cymerais y lluniau ar ddechrau’r flwyddyn a gyrru’r ffeil i siop fach leol iawn sydd yn printio pethau.  Gyrrais rhai o’r cardiau i bobl a oedd yn cael penblwyddi neu beth bynnag ond roedd ryw 8 neu ddeg ar ôl.  A does gen i ddim syniad lle maen nhw - ond meddyliais efallai eu bod ar y silff yn y stydi, ond na.  Dwi’n meddwl mai’r llun yma sydd ar y cardiau, 

a dyma lun arall dwi'n ei hoffi hefyd.

 

Ond ta waeth, dwi wedi llwyddo i wneud dipyn o dacluso a wedi cael gwared o bapurau hen.