Fforio

Mae rhannau o’r ddinas heb eu datblygu eto.  Mae un llecyn sydd heibio'r gamlas neu y tu ôl iddi hi, ar waelod yr allt sydd yn dringo i ganol y ddinas ac i’r parc dinasyddol, Parc Campbell.  Dwi’n cerdded ym Mharc Campbell  yn eithaf aml, ar ôl cael cinio gyda fy ffrind, ar ddydd Gwener.  Ac mi roedd hi’n braf ddydd Gwener diwethaf, er yn wyntog.  Roedd storm Eowyn yn gryf, gryf mewn sawl ardal, ond dim yn fama,  Dan ni’n lwcus o’r safbwynt yna, yn aml yn osgoi’r tywydd gwaethaf gan ein bod yng nghanol y wlad.

 

Ac at Barc Campbell roedden ni nyn anelu, ddydd Gwener, tan i fi sylweddoli bod y defaid yna.  Yn Milton Keynes mae defaid a gwartheg ar gael yn y ddinas.  Ond meddyliais ei fod yn well i fi osgoi’r parc a’r defaid, gan fod gan y ci ormod o ddiddordeb ynddyn nhw (er ei fod ar dennyn).  Felly i lawr heibio’r parc at lecyn sydd heb gael ei ddatblygu, er, am ryw reswm, mae llwybrau yna fel petai'r lle yn aros am dai gael eu hadeiladu - a dyna sydd am ddigwydd.  Nid tai ond fflatiau.  Ond am rŵan, lle gwyrdd, gyda digon o wrychoedd a choed, i fforio.  Mi faswn yn meddwl ei fod yn lle gwych ar gyfer natur a digon gwyllt fel gwelir yn y lluniau.

Mae hi’n drist meddwl bydd yr holl ardal yma o dan concrit mewn tipyn a hefyd bod y fflatiau am fod yn uchel.  Am flynyddoedd y syniad oedd nad oedd MK am gael adeiladau uchel – ond gan bod angen tai penderfynwyd ei fod yn iawn i adeiladu yn uchel.  Trueni.

Gwylio Adar yr Ardd

 Mae penwythnos “Gwylio Adar yr Ardd” (GAA) wedi cyrraedd.  Fel arfer, dyma’r penwythnos lle mae’r adar yn penderfynu mynd rywle arall.  Falle i’r gerddi eraill sydd yn bwydo adar hefyd. Dwi wedi mynd trwy’r cofnodion a dyma be ddigwyddodd llynedd:

 

“Gwelais dwy fwyalchen (ceiliog ac iâr); dau robin goch, 1 titw tomos las,  pioden, jac-y-do a llwyd y gwrych.  Tynnais luniau trwy'r ffenestr oherwydd roedd yr adar yn eithaf ofnus, felly dydy'r lluniau ddim yn dda iawn.”

Ac wrth edrych yn ôl gwelais nad ydw i wedi gwneud llawer o gofnodau o’r GAA yn y blog.  Dim byd rhwng y llynedd a 2015!  A dyma’r sefyllfa ddeng mlynedd yn ol:

 

“Heddiw, gwelais 2 ddrudwy, 1 robin goch, 2 fwyalchen, 2 titw Tomos las, a 2 lwyd y gwrych.  Dim byd arall yn dod i mewn i’r ardd dros yr awr dan sylw.

 

Ond mi wnes i wneud nodyn o’r adar a welais ben bore wrth mynd â'r ci am dro.  Dyma’r rhestr:

corhedydd y waun; titw tomos las, titw mawr, brân, crëyr las; gwylanod ben du, jac y do, siglen fraith, drudwy, cnocell werdd, hwyaid gwyllt, ji-binc  a glas y dorlan.”

 

Wel mae glas y dorlan yn eithaf arbennig.  Dim bob diwrnod dwi’n gweld glas y dorlan!

 

Ond yn ôl at heddiw.  Treuliais bron awr yn gwylio drwy'r ffenestr a dyma be welais:

 

dau bioden, dwy fwyalchen, dau ddrudwy, un robin goch, dau jac-y-do, un titw Tomos las a phum titw cynffon hir.

 

Mae hi’n amrywio gymaint.  Fel arfer byddaf hefyd yn gweld adar y tô a thitw Tomos mawr ond mae hi’n braf gweld y titw cynffon hir.  Y rhain ydy’r delaf o’r ymwelwyr, dwi’n meddwl.

 

Mae’r holl beth yn cymryd dipyn o amser – dim yr awr dach chi’n treulio yn gwylio’r adar ond yr amser yn gwneud yn sicr bod yr ymborthwyr yn lan ac yn llawn o fwyd. 

Yn yr ardd 17 Chwefrir

Er mai ond mis Ionawr ydy hi, mae rhai o’r blodau cynnar yn dod allan yn yr ardd, fel hon: math o “squill” dwi’n meddwl.  

Ond wedi codi ei phen mae hi, ond yn fuan bydd llawer ohonyn nhw allan. Mewn llecyn arall, mae cennin Pedr ar fin dod allan hefyd.  Ac yn y tŷ gwydr, mae’r letys bach yn tyfu yn y lluosogwr (os mai hon ydy’r gair cywir?), fel gwelir, ond bydd yn cymryd dipyn o amser cyn byddant yn barod i’w fwyta!

 

Dwi’n trio bwydo a gofalu am yr adar sydd yn dod i’r ardd, ac weithiau mae hynny’n cymryd dipyn o amser.  Dros y tywydd rhewllyd, roedd y dŵr wedi rhewi bob dydd, felly'r gorchwyl gyntaf yn y bore, cyn mynd allan am dro gyda Teo, oedd rhoi dipyn o ddŵr wedi ei berwi ar y dŵr rhewedig fel bod yr adar yn medru yfed.  Wedyn tsecio bod digon o fwyd ar gael.  Mae’r ymddiriedolaeth bywyd gwyllt yn rhoi cyngor am ofalu am adar yn ystod y gaeaf,  ac mae glanhau’r bwytawyr yn bwysig.

 

Treuliais un prynhawn oer iawn (prynhawn Sadwrn diwethaf) yn yr ardd yn gwylio ac yn trio cael lluniau o’r adar.  Wythnos yn ôl gwelais delor penddu yn yr ardd: y gyntaf dwi wedi gweld am ychydig o flynyddoedd.  Iâr ydy hi felly pen brown sydd ganddi hi!  

Yn y diwedd cefais lyn golew o ditws cynffon hir.  Fel arfer, roeddent yn symud yn gyflym iawn.

 

Mae’r ffa llydan, a rhois yn y pridd ym mis Tachwedd yn dod ymlaen yn dda, a ddoe rhois res arall i mewn.  Byddant yn barod erbyn mis Mai.

Tywydd oer ond disglair.

Wel, mae hi wedi bod yn oer ofnadwy yn fama.  Minws 5 bore ddoe  (ac ia, mi wn ei fod llawer gwaeth mewn llefydd eraill fel yr Alban). Ond, am y tri diwrnod diwethaf, mae hi hefyd wedi bod yn ddisglair, gyda golau anhygoel.  Felly roedd rhaid mynd allan am dro a mynd â’r camera gyda fi.  Ond, mae’r camera arferol gyda’r lens hir yn drwm ac yn brifo fy nghefn, felly, ddoe, es a’r camera bach gyda fi.  Yn sicr dydy o ddim cystal â fy nghamera arferol, y Canon, ond mae o yn eithaf ysgafn.

 

Dydd Iau mi es i gyda ffrind i gerdded o gwmpas llyn Tongwell.  Dyma un o’r llynnoedd artiffisial sydd o gwmpas Milton Keynes (MK).  Dwi’n eithaf hoff o’r llyn yma, oherwydd medraf gerdded yna o fy nghartref ac mae ’na ddigon o goed o gwmpas.  Yn ystod yr Hydref mae 'na ddigon o fadarch hefyd.  Mae drygwn wedi eu gweld ar y llyn, ond dwi ddim wedi bod mor ffodus i'w gweld nhw (eto!).  Ond tynnais lun o’r crëyr glas a oedd yn pysgota.

Ddoe, roedd yn amser i lapio i fyny yn gynnes eto a mentro allan ar y comin yn yr haul a’r oerni.  Braf oedd gweld y cudyll coch: dim llun da iawn ond mae’n amlwg ei fod o’n trio cadw’n gynnes wrth fflwffio i fyny ei blu.  

Ac wedyn mi es i am dro ar ôl cinio gyda ffrind, o gwmpas llyn arall: Willen.  Llyn artiffisial arall, wrth gerllaw hen bentref Willen: pentref bach iawn.  

 

Mae’r “Peace Pagoda” gerllaw y llyn, a chafodd ei adeiladu yn 1980 gan mynachod a lleianod o draddodiad “Nichiren”.  https://www.theparkstrust.com/our-work/public-art/peace-pagoda/ a ddoe, gyda golau’r prynhawn, r’oedd o’n hardd iawn yn yr haul.

Am Dro

Dwi wastad wedi cerdded a mwynhau cerdded, ac wedi mynd ar wyliau cerdded am flynyddoedd.  Y dyddiau yma dwi ddim yn gwneud hynny, ond dwi yn cerdded yn lleol ac ar fy ngwyliau.  Doedd y tywydd gwyntog a gwlyb ar ddechrau’r flwyddyn newydd ddim yn dywydd lle'r oedd rhywun isio cerdded.  Ond erbyn dydd Mercher, yr aili o’r mis, roedd y rhagolygon mor dda.  Felly ar ôl cinio es allan gyda ffrind am ddwy awr ac mor braf oedd cael cerdded gyda’r haul yn tywynnu.

 

Mae llwybr yn rhedeg lle'r oedd yr hen reilffordd ac mae hi’n lôn lle medrwch chi gerdded neu feicio.  Dydy o ddim yn ddiddorol ofnadwy ond ar ôl rhyw ugain funud dach chi’n cyrraedd stad o’r enw “Giffard Park’ ac wedyn mae cyfle i fynd ar hyd y gamlas, neu ar draws caeau i ”Great Linford“, hen stad  hardd.  Ond cyn hynny, rhaid mynd heibio coeden sydd yn llawn o uchelwydd.  Yma, mae hyn yn rhywbeth eithaf anarferol.  Wn i ddim pam mae uchelwydd yn y goeden yma, a does dim coeden arall i’w gweld, gydag uchelwydd, yn agos.  

Ers i fi ddarganfod y goeden ychydig o flynyddoedd yn ôl, rŵan dwi wedi bod yn chwilio am uchelwydd yn yr ardal. Wrth edrych a sylwi, mae mwy nag o’n i'n ei feddwl, ond dim ardal ”uchelwydd“ ydy hi.

 

Roedd ddoe yn ddiwrnod arall braf a heulog, ac fel arfer ar ddydd Gwener dwi’n cyfarfod â ffrind am ginio ac wedyn mynd am dro.  Ddoe cerddon ni o’r “Barge” (tafarn ar y gamlas fel mae’r enw yn awgrymu) i bentre arall o’r enw “Milton Keynes” (MK): ia, ru’n fath a’r ddinas newydd.  

Fel dwi wedi ei ddweud mewn blogiau eraill, cafodd dinas Milton Keynes ei adeiladu o gwmpas, ac yn cynnwys, trefi a phentrefi.  Mae’r rhain wedi newid dipyn ond hefyd wedi cael eu diogelu.  Mae’r eglwysi yn hen, ac mae ‘na thai hen hefyd.  Ardal eithaf llwyddiannus yn y gorffennol, fel gwelwch chi o’r maenordy.  Braf cael mynd am dro yn yr haul am ddwy awr. 

Y Robin Goch a dysgu ieithoedd

Robin Goch ar ben y Rhiniog.  Wrth gofio’r gân fach yma, chwiliais y we, a dod ar draws y tamaid yma ar Youtube. Dach chi’n cofio “Hwb” i ddysgwyr ar S4C? Clip bach yn fama o Nia Parry a Beti George.  A dwi wedi bod yn meddwl – ffordd mor dda o ddysgu ydy defnyddio caneuon.  A tybed os oes 'na fwy o ganeuon a hwiangerddi am adar yn Gymraeg?  Neu falle fi sydd yn adnabod mwy (nag yn Saesneg) oherwydd bod fy ysgol gyntaf yn Gymraeg.  Beth bynnag, am ffordd wych i ddysgu iaith, trwy gerddi a chaneuon.  Ac os ydy hwiangerddi yn rhy fabïaidd mae 'na ganeuon eraill fel siantis y môr.  Fel Fflat Huw Puw – gweler yn fama (er efallai bydd y ffeil yn rhy fawr)

 

Ryw bedair blynedd yn ôl, roedd robin goch yn y warchodfa natur (sydd yn eitha agos i ni) a oedd wedi dod yn ddof iawn ac yn fodlon bwydo o’ch llaw.  Be oedd angen gwneud oedd rhoi pryf genwair yn eich llaw ac unwaith y gwelai y bwyd, roedd yn hedfan atoch chi ac yn bwydo o’ch llaw.  Wrth gwrs, roedd yn anodd tynnu’r llun o’r broses a chithau’n ei fwydo!  Beth bynnag dyma lun o Bob.

Y peth trawiadol oedd ei fod mor, mor ysgafn.

Ar ôl hynny ceisiais gael robin yn yr ardd i wneud yr un peth ond dim lwc...  Dyma lun o robin a dynnais llynedd, wrth ymyl y comin, a dyma lun cyw robin yn yr ardd.  Roedd o’n medru hedfan, ond doedd o ddim wedi datblygu brest goch. 

Darllen dros 'Dolig

 Wrth i fi sgwennu hwn mae’r gwynt yn hyrddio tu allan ac mae hi’n glawio’n drwm.  O ran y tywydd tydi hi ddim yn ddechrau addawol i flwyddyn newydd.  Ond ta waeth, medrwn ni swatio yn y tŷ gyda llyfr neu raglen dda ar iPlayer.  Bob Nadolig dwi’n gwneud yn siŵr bod gen i o leiaf un llyfr da i’w ddarllen dros y cyfnod.  Dwi’n tueddu i ddarllen yn gyflym a dwi ddim eisio rhedeg allan o lyfrau!

Ers i fi ddechrau darllen llyfrau Cymraeg, bydd o leiaf un llyfr Cymraeg ar y rhestr.  Eleni gofynnais i ffrind am “Nelan a Bo” gan Angharad Price.  Doedd dim llawer o fanylion i’w gael – ond ei bod yn nofel hanesyddol.  Mae nofel arall, “Caersaint”, gan Angharad Price, wedi ei lleoli yn fy hen dref, Caernarfon, a hi ydy un o fy hoff nofelau. 

Mae’n ffraeth, yn hygyrch, yn ddarllenadwy iawn ac yn hwyl.  Ond, dim felly campwaith Angharad Price, O Tyn y Gorchydd: dim i fi, beth bynnag.  Mae yma sgwennu hyfryd yn y llyfr, yn sicr, ond mi roedd yn heriol iawn (a bydd rhaid mynd yn ôl ati).  Dwi hefyd wedi darllen Ymbapuroli, casgliad o ysgrifau.  Ond ‘falle'r dylanwad mwyaf ydy fy mod wedi clywed Angharad Price yn darlithio – ac mae hi mor dda ac yn ysbrydoledig.   

Dwi heb orffen Nelan a Bo eto.  Mae hi’n nofel anarferol, ‘swn i’n dweud.  Ydy, mae hi’n nofel hanesyddol ond yn wahanol i nofelau eraill hanesyddol.  E.e.. llais y dudalen gyntaf ydy llais brân, sydd yn byw (yn nythu) yn nhô'r capel.  Cigfran ydy’r aderyn.  

Wedyn dan ni’n cael hanes dau blentyn, Nelan a Bo, mewn cymuned wledig yn Eryri. Bywyd caled, lle mae Nelan yn colli ei theulu i gyd ond yn cael mynd i fyw gyda dynes leol ac yn profi cariad yn fanno.  Mae Bo yn chwarae gyda Nelan ond wrth dyfu i fyny (ond yn ryw ddeuddeg) mae rhaid iddo fo ymuno â’r chwarel, er bod ganddo goes gloff.  Mae’r sgwennu yn hudolus, ond eto, i fi, braidd yn heriol mewn llefydd.  Cyfle felly i ddysgu geirfa newydd.

Profiad gwahanol iawn oedd darllen Dan y Ddaear.  Dyma’r llyfr ditectif diweddara gan John Alwyn Griffiths, sydd wedi sgwennu 13 nofel erbyn hyn.  Mae pob un mewn Cymraeg da, gyda phlot da a chyflymder addas, a gan fy mod yn hoff o lyfrau ditectif, dwi’n eu mwynhau i gyd, yn fawr iawn.  Mae’r un yma yn un o’r gorau - yn wir mae JAG yn medru sgwennu – ac mae o’n defnyddio ei brofiad fel heddwas hefyd.